حلوای سیاه، سوغات اهالی اردبیل

در بازار عالی قاپو بوی حلوای سیاه تازه و در حال پخت، هر رهگذری را به‌سوی خود می‌کشد و این حلوا بعنوان یکی از سوغاتی استان اردبیل محسوب می شود.

هرچند این ماده غذایی، فقط اسمش حلواست و در مزه، کاملاً مزه‌ای متفاوت با آن چیزی دارد که به‌عنوان حلوا در ایران شناخته می‌شود.

در این خیابان البته رقابتی اساسی جریان دارد بین حلوا فروشی‌ها. بعضی‌ها، تعداد مشتریان متوسطی دارند و بعضی دیگر، نظر به قدمت و شهرتشان در شهر، مشتریانی دارند که گاهی تجمع مشتریان، تبدیل به‌صف های طولانی می‌شود. اما واقعیت این است که حلوای همه این مغازه‌ها، تقریباً به یک اندازه خوشمزه هستند و با خیالی آسوده می‌توانید از هر فروشگاهی که خواستید، حلوای سیاه را تهیه کنید.

حلوای سیاه غذایی برای زمستان سرد اردبیل

از گذشته‌های دور، اردبیلی‌ها برای آن‌که طاقت تحمل زمستانهای سرد را داشته باشند، حلوای سیاه را به‌عنوان یک غذای گرم و پرانرژی انتخاب کرده‌اند که درگذر روزگاران، همین حلوا تبدیل‌شده است به یکی از مهم‌ترین سوغاتی‌های این شهر.

امیری، یکی از فروشنده‌های حلوا سیاه اردبیل می‌گوید: به خاطر استفاده از مواد مقوی، درنهایت حلوای سیاه اردبیل، حلوایی می‌شود بسیار مقوی و سرشار از کلسیم، کربوهیدرات، فسفر و منیزیم.

حدود صدسال است که اردبیلی‌ها به پختن حلوای سیاه با جوانه گندم روی آورده‌اند که البته در آن از مواد دیگری همانند گردو، شیره انگور، عصاره عسل، پودر پسته، کنجد و کره محلی نیز استفاده‌شده است.

البته این غذا ادویه مخصوصی نیز دارد. از شیره جوانه گندم و کره محلی است که رنگ این حلوای خوشمزه سیاه است. البته ظاهراً فقط به خاطر رنگ این حلوا نیست که در اردبیل به آن حلوای سیاه و یا در اصطلاح محلی، “قره حلوا” می‌گویند.

در سایت یکی از فروشگاه‌های حلوا فروشی دراین‌باره آمده است:” قره حلوا به معنی حلوای سیاه نیست. قره حلوا برگرفته از فرهنگ لغات ترکی به معنی حلوای قوی و پرخاصیت است. یعنی حلوایی که به‌عنوان یک غذای کامل می‌شود در نظر گرفت ولی به‌مرورزمان به خاطر استقبال شدید مسافران از قره حلوا به خاطر فهم و درک مطلب راحت‌تر و رنگ سیاه آن، قره حلوا ( حلوا سیاه ) نیز گفته شد و بیشتر مسافران و گردشگران آن را بانام حلوا سیاه اردبیل می‌شناسند.”

حلوای سیاه را اردبیلی‌ها عمدتاً با دوغ سنتی می‌خورند و مسافران و گردشگران نیز از این عادت، پیروی می‌کنند. دوغ طبیعت سرد و مرطوبی دارد و برای ایجاد تعادل بعد از مصرف حلوای سیاه –با آن گرمی بالایش- لازم است.

حالا درست مانند فست فودیهایی که در شهرهای متعدد می‌توان یافت، در اردبیل هم شما می‌توانید در مغازه‌های ویژه فروش حلوای سیاه، بنشینید تا از شما پذیرایی شود. خیال مسافران، اینجا ازهرجهت آسوده است. هم از کیفیت و سلامت غذایی که می‌خورند و هم از بابت قیمت مناسب آن.

این ماده غذایی، دیگر به‌عنوان یک غذا در اردبیل مطرح نیست و بیشتر به‌عنوان میان وعده و دسر استفاده می‌شود. البته به علت انرژی بالا و طبع بسیار گرم آن، نمی‌توان در یک وعده بیشتر از حدود ۲۰۰ گرم آن را استفاده کرد.

در این باره بخوانید: معجزه حلوای سیاه اردبیل

هرچند عمده مسافران و گردشگران، سوغاتی اردبیل را صرفاً گلیم می‌دانند، اما کافی است یک‌بار سری به حلوا فروشی‌های این شهر بزنید و یا این‌که از فروشگاه‌ها و حتی بعضی از سوپر مارکت ها درخواست حلوای سیاه داشته باشید، از آن به بعد حتماً، یکی از مشتریان همیشگی این ماده غذایی و سوغاتی محبوب اردبیل خواهید بود. مخصوصاً اگر بدانید که اردبیلی‌ها معتقدند این ماده به علت گرمای زیادش، برای دفع دردهای عضلانی مانند پادرد و کمردرد مفید است.

حلوای سیاه، سوغاتی که فاسد نمی شود

امیری که کارشناس تغذیه هم است می‌گوید: حلوا سیاه را با دمای پایین باید پخت کرد که بر همین اساس، در حدود پنج‌تا شش ساعت زمان برای پخت آن زمان لازم است. او البته از افرادی نیز یاد می‌کند که به خاطر سودجویی، سعی می‌کنند حلوا را در زمان سریع‌تری پخت کنند که البته اصلاً مزه حلوای اصلی را نخواهد داشت.

گسترش دامنه اینترنت و فضای مجازی، فروشگاه‌های حلواپزی را نیز ترغیب بر بازاریابی و فروش از طریق اینترنت کرده است و شهروندان دیگر مناطق، حالا بدون سفر به اردبیل هم می‌توانند این سوغاتی را از طریق اینترنت سفارش بدهند. خاصیت فاسد نشدنی قره حلوا نیز باعث می‌شود تا مدت‌های مدید بتوانید آن را نگه‌داشته و به‌تدریج مصرف کنید.

هرچند فضای مجازی هم به کمک تبلیغ این سوغاتی اردبیل آمده است، اما عزیزی، کارشناس میراث فرهنگی اردبیل معتقد است که در حدود ۷۰درصد مسافران، اصلاً حلوا سیاه را نمی‌شناسند و صرفاً به عسل و آش دوغ اردبیل اکتفا می‌کنند.

این روزها در کارگاه‌های پخت حلوا سیاه اردبیل، حرکت‌هایی به سمت بسته‌بندی مناسب‌تر و حرفه‌ای‌تر نیز آغازشده است، اما هنوز درزمینهٔ بسته‌بندی، اتفاق ویژه‌ای رخ نداده است.

فروشندگان حلوا سیاه اردبیل، به‌احتمال‌زیاد از شرایط اقتصادی بسیار مناسبی برخوردار شده‌اند؛ چراکه عمده کارگاه‌های تولید و فروش حلوای سیاه در مرکز شهر و در گران‌ترین مغازه‌ها به لحاظ کرایه و قیمت مستقر هستند.

علیرضا سپهری، اقتصاددان معتقد است اگر به توانمندی‌های حوزه گردشگری و سوغاتی‌های اردبیل توجه جدی داشته باشیم، می‌توانیم زمینه‌های ایجاد شغل‌های بسیاری را فراهم کنیم. به اعتقاد وی، حلوای سیاه، با بسته‌بندی مناسب و حمایت مناسب می‌تواند زمینه‌های صادراتی نیز داشته باشد و در کل درزمینهٔ بهبود شرایط اقتصادی بخش زیادی از شهروندان مؤثر باشد.

وی می‌گوید: همین‌که یکی از مهم‌ترین خیابان‌های شهر به یک سوغاتی خاص اختصاص‌یافته است، یعنی از زمینه‌های مناسب برای ارتقا شرایط تولید و توزیع آن محصول حکایت می‌کند و در اردبیل حلوای سیاه، همراه با دیگر سوغاتی‌ها، این خاصیت را دارد که زمینه اشتغال خیلی‌ها را فراهم کند.

این بار اگر گذرتان به اردبیل افتاد حتماً سراغ حلوا سیاه را بگیرید و با خیالی آسوده از این ماده غذایی استفاده کنید. شاید شما هم گذرتان به همان چند مغازه‌ای افتاد که اصلاً بابت دوغ‌هایشان، پولی نمی‌گیرند و فقط پول حلوا سیاه را از شما می‌گیرند که آن‌هم واقعاً قیمت پایینی دارد.

همین ماده غذایی ارزان‌قیمت، وضعیت اقتصادی خوبی را برای فروشندگانش رقم‌زده است. اردبیل شاید روزی بتواند با همین سوغاتی‌هایش، شرایط اقتصادی مناسبی را برای دیگر شهروندانش رقم بزند.

گزارش: مصطفی محمدی

در این باره بیشتر بدانید:

معجزه حلوای سیاه اردبیل

گردشگری استان اردبیل | غذاهای استان اردبیل