آیین تاج‌ گذاری زنان در عروسی ترکمن ‌ها

نویسنده : مهدیس مرادیان

در مراسم پاتختی زنان شرکت ‌کننده به دو گروه تقسیم می شوند و با همدیگر کشتی می‌گیرند و هر فردی برنده شود، قوپه‌ تخیه مخصوص عروس را تصاحب می‌کند.

قوپه‌ تخیه، کلاه ابریشمی دخترانه است که تمام سطح آن با الیاف رنگی ابریشم سوزن ‌دوزی شده و استفاده از زیورآلات و تزیینات بسیار زیبا و متنوع، جذابیت آن را صدچندان کرده است.

طرح و نقوش در کلاه دختران بسیار ظریف و زیباست و زیورآلات آن قپه و شلپه است که زیورهایی دست‌ساز از جنس نقره یا فلزات دیگر است که قوپه روی کلاه را می‌پوشاند و شلپه به صورت رشته‌ای زنجیره ای در جلوی پیشانی به لبه کلاه متصل می‌شود. این قبه‌ها گاهی از جنس نقره هستند که با دوختن سکه ‌های قدیمی در اطراف‌شان تزیین می‌شوند.

هدیه عروس به پدرشوهر

دختران قوپه ‌تخیه را در جشن‌ها، مهمانی‌ها و عروسی‌ها تا قبل از ازدواج بر سر می‌گذارند.

در گذشته رسم بر آن بود که دختران ترکمن تا قبل از ازدواج این کلاه را بر سر می گذاشتند و هنگام ازدواج در همین مراسم به جای کلاه مخصوص دخترانه تاج زنانه(که مخصوص عروسان است) بر سرشان می‌گذارند که در زبان ترکمنی به آن بوریک یا توپبی می‌گویند.

شنیده‌ ها حاکی از آن است که این مراسم زنانه با صرف چای و شیرینی به پایان می‌رسد و سپس هر فردی به خانه خود برمی گردد.

به دنبال خلوت شدن خانه عروس، خانم ‌ها خلعت ‌های ویژه‌ای را که از خانه پدر آورده اند به تمام اعضای خانواده داماد اهدا می‌کنند و به خصوص آن کلاه مردانه که «تخیه» نام دارد و بسیار ظریف سوزن‌ دوزی شده است به پدر شوهر هدیه می دهند که نشان ‌دهنده هنر عروس خانم است.

کلاه تخیه هنری وصف‌ناپذیر از اقوام ترکمن، نوعی ظریف‌ دوزی و به عبارتی سوزن دوزی است.

ویژگی ‌های کلاه تخیه

دختران و زنان هنرمند ترکمن با استفاده از سوزن و نخ ‌های رنگی، نقوش و نگاره‌های زیبا، طرحی چشم‌ نواز پدید می‌آورند که سراسر پارچه، مملو از رنگ و نقش می‌شود.

ویژگی کلاه تخیه ظرافت، سبکی وزن، نرمی، لطافت، زیبایی و دو سه لایه بودن آن است که سبب می‌شود نور آفتاب و سرما از آن عبور نکند.

رنگ اصلی و غالب کلاه تخیه ترکمنی قرمز، آبی و نارنجی، مشکی، سفید و سبز برای جوانان و رنگ ‌های تیره هم برای افراد مسن است.

طرح، نقش و نگاره‌های تخیه و رنگ‌های آن زبان گویایی از گذشته ‌های دور، آداب و رسوم، باورها و اعتقادات و بیانگر حالات روحی اقوام ترکمن است که شوربختانه امروزه از آن استقبال چندانی نمی‌شود و به ندرت می‌توان این پوشش را بر سر زنان و دختران در مراسم عروسی و شادی دید.