قره کلیسا قدیمی ترین کلیسای ارامنه ایران است که در منطقه چالدران و در دهکده ای به همین نام در جنوب شهر ماکو واقع شده و همچنین به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت شناخته می شود.
به گزارش دیدشهر، قره کلیسا قدیمی ترین کلیسای ارامنه ایران است که در منطقه چالدران و در دهکده ای به همین نام در جنوب شهر ماکو واقع شده است.
این کلیسا در ۲۰ کیلومتری شمال شرق شهرستان چالدران بر مزار تاتائوس حواری حضرت مسیح (ع) احداث شده و به دلیل معماری بی‌نظیرش در تیر ماه سال ۸۷ به عنوان نهمین اثر ثبت شده کشور در سی و دومین نشست میراث جهانی یونسکو در کبک کانادا در فهرست آثار تاریخی جهان قرار گرفت و ثبت جهانی شد. این کلیسا به عنوان اولین کلیسای جامع جهان مسیحیت شناخته می شود.
قره در زبان آذری به معنای سیاه است و به این دلیل روی کلیسا نامگذاری شده که در گذشته در بنای این کلیسا از سنگ های سیاه استفاده شده بود. اما بعد از بازسازی این بنا، سنگ های سفید جایگزین سنگ های قدیمی شده اند.
موقعیت جغرافیایی کلیسا طوری است که اطراف آن را از هر طرف کوه در بر گرفته است و در کنار کلیسا رودخانه ای جاری است. دیوارهای کلیسا قطور است و با درهای کوچکی پوشانده شده است.
در داخل محوطه هم اتاق های متعددی برای اقامت خلیفه، راهبان، روغن گیر، آسیاب، آشپزخانه، نگهداری مواد غذایی، انبار علوفه حیوانات و … به چشم می خورد که باعث می شد در مواقع لزوم بتوانند از کلیسا در مقابل متجاوزین حفاظت کنند.
قسمت خارجی بنا هم دارای طرح های معماری جالبی از نقش‌های گل و بوته و تصاویر انسان است و روی سردر آن فرمان شاه عباس اول صفوی به زبان ارمنی دیده می‌شود.
قره کلیسا یا کلیسای طاطاووس از اماکن مذهبی ارامنه ایران است که چندین بار در ادوار مختلف تخریب و مجددا بازسازی شده است. نخستین بار هنگام حمله چنگیز مغول بخش وسیعی از قره کلیسا تخریب شد، اما در زمان حکومت هلاکوخان، این کلیسا به همت خواجه نصیرالدین طوسی مرمت گردید.
در سال ۱۳۱۹ میلادی نیز پس از وقوع زلزله‌ای سنگین، دوباره ویران گردید که به روایت سندی از آندرانیک هویان، ده سال بعد (۱۳۲۹ میلادی) به توسط زکریای قدیس تعمیر و بازسازی گردید.
همچنین در سال ۱۶۹۱ میلادی با سنگ های سیاه، در سال ۱۸۱۰ میلادی از سوی سیمون بزنونی اسـقف مـاکو بـا سنگ های سفید و در زمان حکومت قاجاریه از سوی عباس میرزا ولیعهد تعمیر و تزیین گردید.
قره کلیسا ویژگی های منحصر به فردی دارد، تکنیک و حجم پردازی در بنای قره کلیسا در نوبه خود، از کم نظیرترین پرداخت‌های هنرهای تجسمی است.
با توجه به ویژگی های معماری در این بنای تار یخی، وجود دیوارهای دفاعی پیرامون کلیسا و وردی اصلی آن، این بنا حکم قلعه نیز دارد. در چهار جهت قلعه پنج برج دیده بانی به شکل یک قوس قرار گرفته است.
اگر به مقطع قره کلیسا دقتی داشته باشیم، تمام بنا به صورت یک ساختمان واحد دیده می شود، برخلاف معابد اولیه ارامنه که به شکل مربع است، این کلیسا مستطیل شکل است.
برای رسیدن به قره کلیسا ۲ راه وجود دارد:
۱- راه اول از طریق تبریز است. فاصله تبریز تا قره کلیسا حدود ۲۷۰ کیلومتر است و باید است از شهرهای مرند، قره ضیاءالدین و شوط بگذرید. از شوط تا قره کلیسا حدود ۳۵ کیلومتر است. قره کلیسا تقریباً در میانه راه شوط به چالدران قرار گرفته است. توجه فرمایید وقتی از شوط به سمت چالدران حرکت می کنید، سه راهی قره کلیسا در سمت راست شما قرار گرفته است.
لازم به توضیح است که بخش عمده این مسیر، یعنی از تبریز تا سه راهی شوء جاده ترانزیت بین المللی است و از کیفیت بهتری نسبت به مسیر دوم برخوردار است.
۲- مسیر دوم از ارومیه شروع می شود. فاصله ارومیه تا قره کلیسا حدود ۲۷۵ کیلومتر است و لازم است شهرهای سلماس، خوی و چالدران را پشت سر بگذارید، جاده خوی به چالدران با مسافت حدود ۱۰۰ کیلومتر، کوهستانی و نسبتاً فرعی است.
گفتنی است ارامنه هر سال در روزهای آخر تیرماه و هفته اول مرداد ماه که مصادف با قتل طاطاوس مقدس و پیروان مسیحی اوست در قره کلیسا مراسم خاصی برپا می دارند. این مراسم در چهارم مرداد ماه هرسال برابر با ۲۶ ژوئن میلادی با حضور ارمینان و تعدادی از سفرای کشورهای مسیحی در ایران برگزار می شود.
یادتان باشد که در هفته اول مرداد ماه به این بنا سر نزنید چون کلیسا میزبان مراسم مذهبی است و ورود افراد غیرمسیحی در این زمان ممنوع است.
این بنا در سال ۲۰۰۸ به شماره ثبت ۱۲۶۲ در آثار ملی یونسکو به ثبت رسیده است. همچنین این بنا در تاریخ ۱۱ بهمن ۱۳۳۴ به شماره ۴۰۵ در آثار ملی ایران به ثبت رسیده است.