کلوز ؛ معیار هوای زمستان در نزد پیشینیان اردبیل

تقویم فولکور اردبیل: این قسمت کلوز

به گزارش دیدشهر؛ آب و هوای بسیار متغیر و متنوع اردبیل به واسطه موقعیت خاص جغرافیایی منطقه ؛ ساکنان این دیار را از گذشته های دور بر آن داشته است تا دست به تقسیم بندی ها و نامگذاری های جالب توجهی در این زمینه بزنند.

حتی باوجود گسترش و پیچیدگی روزافزون زندگی شهری و نیز ورود ابزارهای پیشرفته ارتباطی ؛ اینگونه اسامی و اصطلاحات مربوط به اقلیم و وضعیت جوی روزهای مختلف سال هنوز نیز در میان ساکنان اردبیل و به ویژه سالخوردگان مناطق روستایی رد و بدل می شوند.

در اقلیم ایران یک سال به دو فصل سرد از مهر تا اسفند و گرم از فروردین تا پایان شهریور تقسیم می شود ولی در پهنه های سردسیر استان اردبیل روزهای سرد به درازا می کشند و اغلب از نیمه دوم شهریور آغاز و تا پایان اردیبهشت ادامه می یابند.

به همین خاطر و نیز وقوع تغییرات تاثیرگذار جوی پراهمیت می توان گفت که فصل سرد در منطقه اردبیل بیشترین تقسیم بندی ها و نامگذاری ها را ازسوی نیاکان و پیشینیان این دیار به خود اختصاص داده است.

این تقسیم بندی ها در استان اردبیل شامل چندین مورد هستند و از برف کلوز در 17 روز مانده از پاییز آغاز و در وعده یلی در 17 روز مانده به نوروز یعنی در 12 اسفند پایان می یابند.

سيزدهم آذر ماه آغاز کلوز

ساكنان اردبيل از روز سيزدهم آذر ماه يعني 17 روز مانده از فصل پاييز را كلوز (با فتحه حروف اول و سوم و سكون حروف دوم و آخر) مي نامند و بر اين باورند كه اگر در چنين روزهایي در چند نوبت به صورت پي در پي برف ببارد سرما و یخبندان تا پس از عيد نوروز در منطقه ماندگار خواهد شد.

طول زمستان نیز براثر بارش پی در پی برف و انباشته شدن برف و یخ روی هم بسیار سخت سپری خواهد شد.

براساس این باور که هنوز هم در بين عده اي از سالخوردگان منطقه رایج است آغاز کلوز مصادف با زمانی است که زمین بطور کامل سرد شده و برفی که در این روزها می بارد تا چند هفته اول بهار در زمين ماندگار است.

بسیاری از این تقسیم بندی ها و نامگذاری ها با معیارهای علم اقلیم شناسی و هواشناسی نیز مطابقت دارند. برای مثال روزهای پایانی آذر ماه روزها کوتاه بوده و خورشید فرصت کافی برای پرتوافشانی و انرژی بخشی به زمین را ندارد و ازسوی دیگر تابش متمایل پرتوهای آفتاب نیز این ناتوانی در اثربخشی گرمایشی به زمین را دوچندان می کند. از این رو بسیار منطقی است که اگر در چنین موسمی دو سه بار برف ببارد و روی هم انباشته شود امکان ماندگاری آن بسیار زیاد است.

شگفتا که تا چند دهه قبل بیشتر این تقسیم بندی های جوی انجام شده ازسوی سالخوردگان منطقه منطبق با وضعیت ترسیم شده هوا برای آن بازه زمانی مورد نظر بودند.

در بسیاری از سال ها در روزهای کلوز برف می بارید و در ادامه در روزهای باقی مانده از فصل سرمای آن سال نیز بسیار پربرف و سرما می شد.

در بعضی سال ها نیز این اتفاق به صورت وارونه می افتاد و در بازه زمانی کلوز هوا بدون برف و ملایم و در نتیجه بقیه روزهای زمستان نیز همانگونه سپری می شد.

به نظر می رسد در چند دهه اخیر باتوجه به تغییر شیوه زندگی و پیچیده شدن روزافزون آن ؛ نظام آب و هوایی در ایران و بلکه در پهنه پهناوری از دنیا دگرگون شده و در نتیجه این تقسیم بندی ها نیز تا اندازه ای به هم خورده اند و ازسوی دیگر با ورود ابزارهای پیشرفته ارتباطی به میان خانواده ها و مشغول شدن ذهن مردم و به ویژه نسل جوان با حجم انبوه اطلاعات و داده های گوناگون این تقسیم بندی ها جایگاه خود را در میان این نسل جامعه از دست داده اند.

اما چون فرهنگ ؛ مراسم ها و آیین های ریشه دار و به ویژه آنچه مربوط به داشته های ارزشمند سنتی پیشینیان این مرز و بوم است تاثیرهای بسیار مفیدی در حفظ همبستگی های عاطفی و اجتماعی در میان مردم دارند نباید اجازه بدهیم تا بطور کلی از میان رفته و به بوته فراموشی سپرده شوند.

نویسنده: مسعود وسیله ایردموسی