بازی هفت سنگ؛ تمرین زندگی اجتماعی

نویسنده: مجید حسین زاده

به گزارش دیدشهر، احیای بازی بومی محلی هفت سنگ و برگزاری سالانه لیگ آن در سراسر کشور بهانه‌ای شد تا با این بازی آشنا شویم و از تاثیرات چنین بازی‌هایی بر سبک‌زندگی‌مان بگوییم؛ همچنین با رئیس فدراسیون ورزش‌های روستایی و بازی‌های بومی‌محلی در این باره گفت‌و‌گو کنیم

هر چند در زندگی کودکان امروزی، دیگر خبری از بازی‌های بومی و محلی نیست یا بسیار کم رنگ شده است اما مزایا و تاثیرات آن‌ها باعث شده تا مسئولان ورزشی و فرهنگی کشور به فکر افتاده و برای احیای این بازی‌ها، تلاش و برنامه‌ریزی کنند.

به تازگی معاون فرهنگی و توسعه ورزش همگانی وزارت ورزش وجوانان گفته اقدامی که در حوزه احیای بازی‌های بومی محلی انجام شده، احیای رشته هفت‌سنگ است. او از ضرورت توجه ویژه به ورزش و بازی‌های بومی و محلی گفته که امروز بسیاری از والدین، نگاه درستی به آن‌ها ندارند. امروزه گوشی‌ها و بازی‌های رایانه‌ای جای ورزش و بازی‌های سنتی را گرفته و کمتر کودکی پیدا می‌شود که بازی‌های بومی و محلی را برای سرگرم‌شدن انتخاب کند. در پرونده امروز زندگی سلام علاوه بر آشنایی با بازی هفت‌سنگ و قوانین آن، با کمک یک روان‌شناس به مزایای این بازی‌ها از منظر روانی پرداختیم.

هفت سنگ؛ بازی گروهی و پُر هیجان

هفت‌سنگ یکی از بازی‌های رایج و گروهی بین کودکان و نوجوانان است که حس همکاری و داشتن هدف مشترک تیمی را در بین آن‌ها افزایش می‌دهد زیرا خطای یک فرد می‌تواند همه زحمات یک گروه را بر باد بدهد. همچنین هفت سنگ، تمرین همکاری است، تمرین مسئولیت‌پذیری، تمرین ساختن بعد از فرو ریختن، تمرین سرعت عمل، دویدن و مبارزه برای پیروزی و به‌نوعی هفت سنگ، تمرین زندگی اجتماعی است.

ملزومات بازی هفت سنگ

هفت‌سنگ از جمله بازی‌های بومی محلی است که از گذشته‌های دور تاکنون به شیوه‌های مختلف در فضای باز، کوچه، خیابان، حیاط مدرسه و … انجام می‌شده است. برای این بازی به یک توپ کوچک مثل توپ تنیس یا توپ پلاستیکی کوچک و هفت عدد تکه سنگ احتیاج است. افراد در این بازی به دو گروه مساوی تقسیم می شوند اما بهتر است مجموع تعداد افراد بیش از هشت نفر باشد که هیجان بیشتری در پرتاب توپ داشته باشند.

روش بازی هفت سنگ

بازیکنان باید به دو دسته با تعداد اشخاص برابر تقسیم شوند و هر دسته یک شخص را به عنوان سرگروه انتخاب کند. تعداد بازیکنان می تواند بین ۴ تا ۱۶ نفر باشد اما همان طور که گفته شد، بهتر است تعداد افراد هر گروه بیشتر از هشت نفر نباشد. ابتدا هفت سنگ که سطح مقطع آن‌ها صاف است، انتخاب می‌کنیم و آن‌ها را روی هم می‌چینیم. به فاصله دو متر از سنگ های چیده شده را با گچ علامت می‌زنیم تا هر تیم به نوبت پشت خط قرار گیرد و توپ را به طرف سنگ‌ها پرتاب کند. از طریق قرعه‌کشی، ابتدا یکی از تیم‌ها در فاصله معین از هفت‌سنگ قرار می‌گیرد تا توپ را به طرف سنگ‌های چیده‌شده بر روی هم پرتاب کند. مقصود این تیم این است که تعداد سنگ‌هایی که بعد از برخورد توپ می‌ریزد، کم باشد تا بر روی هم گذاشتن آن‌ها هم راحت‌تر انجام شود و رسیدن به پیروزی راحت‌تر شود. بنابراین یک تیم در محل پرتاب و تیم دیگر در پشت سنگ‌ها می‌ایستد. در این وضعیت دو حالت پیش می آید:
1 اگر توپ تیم پرتاب‌کننده به سنگ برخورد نکند، جای تیم‌ها عوض می‌شود تا دسته مقابل‌ شانس خویش را امتحان کند. درصورتی که توپ به هفت سنگ برخورد کرد، بازیکنان تیم پرتاب کننده باید فرار کنند، چراکه اشخاص تیم دیگر با پاسکاری و رد و بدل توپ باید آن‌ها را هدف قرار دهند. تیم پرتاب‌کننده باید در یک وضعیت مناسب، به محل هفت‌سنگ برگردد و سنگ‌های ریخته‌شده را دوباره روی هم بچیند. از سوی دیگر، تیم محافظ باید از این کار جلوگیری کند و تمام اشخاص حریف را با پرتاب توپ حذف کند.

2 درصورتی که هر یک از تیم‌ها به هدف خویش برسد، یک امتیاز می گیرد. بازی هفت سنگ تا رسیدن به امتیاز ۷ ادامه پیدا می‌کند. هفت سنگ یک بازی فردی نیست، برای موفقیت در این بازی، اشخاص هر تیم باید همدیگر را پوشش دهند.

مزایای روان‌شناسانه و تربیتی بازی‌های سنتی

سمانه تعلیم ‌دهنده | کارشناس‌‌ارشد مشاوره توان‌‌بخشی- امروزه همه روان‌شناسان کودک بر این موضوع اتفاق نظر دارند که مهم‌ترین و موثرترین راه برای برقراری ارتباط با کودک، تربیت بهتر و نفوذ در دنیای ساده و زیبای کودکی، بازی است و پدر و مادر به عنوان اولین همبازی‌‌های کودک پررنگ‌‌ترین نقش را در فرایند رشد ذهنی، روانی، جسمی و مهارت‌‌های زندگی به عهده دارند. بازی برای کودک فعالیتی شادی‌آور و نوعی پاداش است که می‌تواند در کنار این شور و نشاط، کارکردهای متفاوت تربیتی هم در پی داشته باشد. یکی از انواع بازی ها که مزایای روان‌شناسانه و تربیتی آن به‌خصوص در بین والدین امروزی کم رنگ شده و مورد توجه‌شان نیست، بازی‌های سنتی یا بومی و محلی هستند.

افزایش توانمندی‌های جسمانی و روانی با بازی‌های سنتی

بعضی والدین جوان معتقدند که بازی‌های سنتی دیگر جایگاهی در زندگی مدرن امروزی ندارد در حالی که بخش عظیمی از اختلالات در یادگیری کودکان یا کمبود توجه و تمرکز کودک به نوع بازی‌ های او برمی‌گردد. در گذشته بازی‌‌هایی مثل هفت‌ سنگ، الک دولک، یک قل دو قل، یک کلاغ چهل کلاغ، قایم باشک، گرگم به هوا و … کمک شایانی به هماهنگی چشم و دست، ایجاد تمرکز، کمک به تقویت حافظه شنیداری یا دیداری و … می‌کرد که امروزه با حذف و جایگزینی نرم‌افزارهای بازی و بازی‌‌های مجازی به افزایش این اختلالات در کودکان دامن زده شده است. البته بازی‌‌های رایانه‌ای همیشه بی‌فایده و مضر نیستند بلکه حداقل با همراه‌ کردن این بازی‌ها در کنار بازی‌‌های سنتی می‌توان کمک موثری برای تقویت توانمندی‌‌های جسمانی، روانی و اجتماعی و به روز شدن کودکان کرد. بازی‌های سنتی علاوه بر موارد مطرح‌شده، باعث تقویت روابط اجتماعی کودکان هم می شود و به آن‌ها برای زندگی در اجتماع، کمک زیادی می‌کند. چشیدن طعم شکست و پیروزی در برابر یک یا چند نفر، واکنش اصولی به این اتفاق، نحوه مدیریت احساسات بعد از آن و … هم از مزایای بازی‌های سنتی برای کودکان است.

بازی با کودک نباید زورکی باشد

والدین برای بازی با کودک، این نکته را باید جدی بگیرند که بازی باید دارای انگیزه درونی باشد و آزادانه انتخاب شود و خوشایند کودک باشد. به‌عبارت دیگر کودک از انجام آن احساس رضایت و شادمانی داشته باشد. گاهی شاهد کودکانی هستیم که بازی را برای رضایت خاطر والدین انجام می‌دهند، در حالی که خودشان به بازی که انجام می‌دهند، علاقه چندانی ندارند. مانند کودکی که به اصرار والدین به سراغ تمرین‌‌های سخت ژیمناستیک می‌رود یا پدری که به خاطر علاقه‌‌اش به توپ فوتبال، به زور در خانه با مبل‌ها دروازه درست می‌کند تا با فرزندش مسابقه فوتبال بدهد! در چنین شرایطی کودک به بازی به عنوان یک تکلیف و وظیفه نگاه می‌کند نه بازی که خود انتخاب کرده تا از آن لذت ببرد و تنها به اجبار یا برای به‌دست ‌آوردن دل والدین خود آن را انجام می‌دهد.