دلمن ها ابنیه ها و گورهای ابتدایی است که با تخته سنگهای بزرگ و بدون استفاده از ملات ساخته می شدند و تحت عنوان عمومی دولمن یا دلمن از آنها نام برده می شود.
به گزارش دیدشهر، شهرستان نمین یکی از مهمترین محل های استقرار گورهای باستانی یا سنگ افراشته های دلمن متعلق به عهد برنز است و این گنجینه های پنهان باستانی اثباتی بر طولانی بودن قدمت حیات تمدن بشری در این منطقه است.
سنگ افراشته های باستانی شهرستان نمین را هنوز خیلی ها نمی شناسند ، بسیاری از آنها از بین رفته و نزدیک است که اندک سنگ افراشته باقی مانده در گوشه و کنار روستاها نیز مسافر زمان شده و گمنام در سیاهچال تاریخ فرو رود.
میزسنگ یا دُلمِن، گونه‌ای از سنگ افراشت های دوران باستان است که شامل تخته سنگ مسطحی بود که بدون استفاده از ملات روی چند سنگ راست قرار داده می‌شد ، تخته سنگ مسطح به منزله سقف میزسنگ به کار می رفته است.
دلمن ها یادگار دوران نوسنگی
دلمن ها به عنوان گور برای دفن مردگان ساخته می‌شد و یکی از بناهای شاخص دوران نوسنگی به شمار می‌آید، این گورها را غالبا در شیب تپه ها می‌ساختند یا با خاک روی آن را می پوشاندند.
میزسنگ ها بازمانده های گورهای دالانی هستند که باران ، خاک روی آنها را شسته است.
این میزسنگ ها دالانی دارد که تخته سنگ های بزرگ منتهی به محفظه ای دایره ای شکل و بیشتر اوقات دارای طاقی جلو آمده است که در حکم دیوارهایش هستند و در آن هر یک از چند حلقه سنگی از پشت ردیف زیرین به درون کشیده می شود تا آنکه حلقه ها از بالا مسدود می شوند.
خاک سپاری افراد به همراه وسایل زندگی شخصی
این نوع معماری در فصول گرم فضای خنکی را ایجاد می کرد و برای بهبود هوا در فصول سرد، سنگ چین دیگری به شعاع تقریبی هشت متر دور اتاقک اول چیده می شد تا خاکریز روی سقف را از پراکنده شدن حفظ کند.
این نوع طراحی برای خاک سپاری افراد به همراه وسایل زندگی شخصی بکار برده می شد و از این رو دلمن ها جزو گنجینه های اصیل کاوشهای باستان شناسی بوده که توجه سودجویان را نیز به خود جلب کرده است.
به گفته کارشناسان ، عدم توجه کافی به این میراث گرانقدر باعث شده است که تقریبا در شهرستان نمین دلمن ها با هجوم غارتگران فرهنگی از بین برود و اکنون شاید به صورت اندک در گوشه کنار مناطق روستایی نشانه هایی از آن باقی مانده است.
محلی برای زندگی پس از مرگ
به نظر برخی از پژوهشگران ، دلمن مکانی بود که برای افراد بسیار متشخص یا احتمالا مقدس ساخته شده بود.
احتمالا سرکرده یا رئیس قبیله ای وجود داشته که مشتاق بوده تا به حقیقت ازلی پی ببرد و به بی تابی یا بی حالی زمانه شان غلبه کند.
این افراد که هنوز خرد زمانه ای خود را از دست نداده بودند، در درون این آرامگاه به مدیتیشن ابدی کشیده می شدند، سنگ بزرگ آرامگاه کنار زده می شد ، شخص وارد تالار سنگی می شد سپس سنگ بزرگ را به جای خود باز می گرداندند و شخص در انزوای کامل قرار می گرفت، بدون آنکه در مورد بازگشت خود بیاندیشد.
یکی از پژوهشگران تاریخ نمینی در این زمینه گفت: دلمن ها برای جوامع اولیه که از راه شکار و جمع آوری غذا زیست می کردند محل مناسبی برای زندگی بوده و در ادامه به عنوان مقبره استفاده می شده است ، دفن وسایل زندگی شخصی به نوعی اعتقاد انسان های اولیه به زندگی پس از مرگ را نشان می دهد.
عسگری می افزاید: متاسفانه به دلیل تخریب و فرسایش ناشی از گذشت زمان و حفاری های پی در پی جز تخته سنگ ها اثر چندانی از دلمن ها باقی نمانده با این وجود همین آثار نیز اثبات می کند که تاریخ این منطقه به عهد برنز بازمی گردد.
علل متفاوت بودن دلمن ها
دلمن ها متاثر از شرایط آب و هوایی ، سنگ های موجود در منطقه ، استحکام سنگ ها و وضعیت جغرافیایی منطقه، همچنین متاثر از فرهنگ ، اعتقادات و ارزش های ساکنان آن در سبک هایی مخصوص به خود ساخته شده اند.
در ارتباط با کارکرد این بناها نیز باید گفت که محققان از ظاهر این بناها درباره کاربرد شان به نتایج قطعی نرسیده اند؛ اما کاربردهای احتمالی که در مورد آنها حدس زده اند، عبارت اند از: کاربرد نجومی ، قربانگاهی برای پیشگاه خدایان، آرامگاه مردگان ، مکانی به عنوان سکونتگاه و محلی برای خورشید پرستی.
دلمن ها و زایش انسان
در بسیاری از کشورهای که دلمن وجود دارد، بعنوان سنگهای جادویی، مرموز و آغشته با قدرتهای فوق طبیعی، برای هزاران سال برای طلسم کردن، شفا دادن، لعن و نفرین کردن، خوش شانسی و فال استفاده می شدند. چرا که آنها معتقد بودند روحی که در درون این دلمن ها وجود دارد قادر است به سنگ جان ببخشد.
بر همین اساس زنان باردار به دنبال چنین سنگهایی بودند تا با مالیدن بدن به این سنگها باردار شوند.
عادت لمس کردن و مالیده شدن به این سنگ ها برای اطمینان از بارداری تا قرن بیستم به طول کشید و توسط زنان نواحی مختلفی از قبیل فرانسه، انگلستان، آفریقا، ایالات متحده آمریکا و آسیا به کار برده شد.
چنین عملی حتی در بین بومیان آمریکا نیز مرسوم بوده است(همان، ۹۰) سنگ هایی که در آنها حفره وجود داشت نه تنها به منظور شفا، بلکه برای دیدن روح نیز استفاده می شدند. البته در مورد سنگهایی که به صورت طبیعی در آنها حفره ایجاد شده بود، عقیده ای مبنی بر این وجود داشت که در آن انواع گوناگونی از قدرتهای خارق العاده برای شفا دادن و محافظت کردن وجود دارد.
دلمن های نمین گرفتار بی توجهی
متأسفانه این گورهای دسته جمعی تا به امروز مغفول و مهجور مانده است و متولیان امر به این ابنیه ها توجهی ندارند.
در روزگاری که کشورهای دیگر به داشته های باستانی و فرهنگی خود می بالند و هرازگاهی نیز دست آوردهای فرهنگی دیگر کشورها را به نام خود ثبت و ضبط می کنند، ظرفیت های باستانی موجود کشورمان که از قهر طبیعت جان سالم به در برده اند و در دوران کنونی برایمان به یادگار مانده اند، اینگونه مورد بی توجهی مسئولان مربوطه قرار گرفته است.
همچنین بدلیل قرار گرفتن این گورهای ابتدایی و باستانی در ملک شخصی روستاییان بومی و عدم آگاهی و بی اطلاعی آنها از اهمیت دلمن ها، اقدام به جابجایی سنگ ها و تخریب گورها کرده اند.
با توجه به اینکه داشته های باستانی و فرهنگی یک کشور نماد هویت و اصالت آن ملت است و پاسداشت و نگهداشت این داشته ها از واجبات ملی است، فلذا امیدواریم مدیران سازمان های متولی نسبت به کنکاش و کاوش بیشتر در این مناطق و نگهداری آنها اقدامات عاجل را انجام دهند.