جنت سرا که بزرگترین بنای ساختمان بقعه شیخ صفی الدین به حساب می آید در قسمت شمالی و مقابل ایوان دارالحدیث قرار دارد.
نویسنده: مریم محرمی
به گزارش دیدشهر؛ در نمای جنت سرا ایوان بلند و بزرگی وجود دارد که با شبکه چوبی با طرح هندسی و گره چینی پوشیده شده است و بر پیشانی آن کتیبه ای با کاشی معرق به خط ثلث سفید در زمینه آبی مشتمل بر آیات ۴۱ و ۴۳ سوره احزاب می باشد.
فضای هشت ضلعی اصلی جنت سرا به قطر حدود۵/۲۰ متر می رسد.
در ایوان این بنا سه سنگ قبر مرمری متعلق به دو عالم طراز اول شهر اردبیل در دوره قاجار و دیگری یکی از افسران بلند پایه در دوره پهلوی می باشد.
ساختمان جنت سرا از سنگ های خاکستری و تیره با بست های آهنی ساخته شده است، نمای شمالی آن با کاشی کاری های معرق و کتیبه تزئین شده است و گنبد بزرگ بنا هم از آجر ساخته شده است.
در دو طرف ایوان اصلی دو ایوان کوچک با تزئینات کاشی معرق و کتیبه قرآنی از آیات ۷۰ و ۷۱ سوره احزاب در سمت چپ و آیات ۱۵ و ۱۶ سوره الذاریات در سمت راست وجود دارد.
بجز ورودی و سر در مسجد که تزیینات زیبای معماری دارد، داخل مسجد از کاشیکاری و مقرنس یا چنین چیزی نیست.
بیشتر بدانید: معرفی کامل مجموعه بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
جنت سرا در ابتدا داری گنبد بوده است که در زمان بعد گنبد فرو ریخته و به دستور شاه عباس و معماری شیخ ابدال زاهدی بنا مرمت می شود و به جای آن سقفی مسطح از تیر های چوبی و گِل و آجر بر روی ۱۶ ستون چوبی با پایه های سنگی حجاری شده قرار می گیرد.
اين بنا در دوره هاي مختلف دچار تغيير شده از جمله سقف گنبدي شكل بنا كه در دوره هاي گذشته فروريخته بود در دوره قاجار به صورت مسطح ساخته شد اما در سال ۱۳۷۵ دوباره به شكل گنبدی بازسازی شده است.
کاربری های جنت سرا
کاربری های متفاوت برای جنت سرا بیان شده که روشن ترین کاربرد آرامگاه بودن آن در قرن ۸ ه.ق می باشد.
بر اساس متون تاریخی شاه طهماسب در نظر داشت این گنبد را مقبره خاص خویش سازد.
روایتی دیگر بر این است که این بنا توسط تاجلوبیگم جهت آرامگاه شاه اسماعیل اول ساخته شده بود اما توفیق انجام آن کار حاصل نشد.
برخی از متون تاریخی هم آن را میدان دراویش قلمداد نموده است. اما جنت سرا بعد از دوره صفویه مدتها به عنوان مسجد مورد استفاده قرار گرفته است و منبرهای موجود در محل یادگاری از آن دوره است.
اما اولین ویژگی این مسجد داشتن محراب است که در این مکان هیچ اثری در آن نیست.
بطور کلی این بنا را به واسطه ی قرار داشتن در یک خانقاه صوفیانه، می توان آن را میدان درویشان دانست، به گونه ای که بسیاری از معماران هم شکل و ساختار مسجد را به گونه ای توصیف کرده اند که محلی برای رقص سماع و برگزاری آئین دراویش می دانند.
عده ای بر این باورند که با توجه به مشخصات معماری خاص این بنا، جنت سرا، متعلق به قرن هفتم هجری است و یکی از بنا های قدیمی خانقاه شیخ صفی بوده و این در حالی است که عده ای کارشناسان هم بنای جنت سرا را متعلق به دوران شاه تهماسب اول می دانند و دلیل ساخت این چنین بنایی نیز گرایشات صوفیانه ای می دانند که بخشی از هویت پادشاهان صفویه بوده و شاه تهماسب اول خود از سوی بسیاری از پیروان تصوف مراد بوده است.
از این رو، با توجه شکل و ساختار موجود، گردشگران با یکی از میدان دراویش متعلق به عهد صفوی روبه رو هستند، مکانی که در کمتر نقطه ای دیگر از ایران می توان چنینی بنایی با چنین کارکری را دست نخورده و سالم مشاهده کرد.
امروزه کاربری این ساختمان به عنوان موزه اسناد تاریخی شیخ صفی الدین است که همراه اسناد، فرش شیخ صفی الدین و نمد دوره صفویه و همچنین علم شاه اسماعیل نگه داری میشود.
بیشتر بدانید: تصاویر جنت سرای بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی
