ورنی نه فرش است نه گلیم، بلکه نوعی زیرانداز است که هم سادگی و سبکی گلیم را دارد و هم ظرافت و زیبایی قالی .
نویسنده: مسلم نوروززاده
به گزارش دیدشهر، ورنی نوعی گلیم فرش نماست که با توجه به خصوصیات بافت تنوع ومواد اولیه، کامل ترشدن نقش و ویژگیهای خاص آن می توان حلقه واسطی بین گلیم و آخرین منزلگاه بافت گلیم وقالی دانست.
تفاوت ورنی با گلیم به شکلی است که گلیم دست بافته بر روی داربه شکل بدون گره بافته می شود و از دو عامل تار و پود تشکیل شده است.
جوامع عشایری به خاطر نوع زندگی خود که به صورت کوچ و استقرار بوده، از خود اتکایی اقتصادی و فناوری بیشتری برخوردار بوده اند که این وضعیت از جهاتی عقب افتادگی ومحرومیت آنان دراستفاده از دستاوردهای تمدن بشری را به همراه داشته است.
درمواردی نیز این شرایط موجب شکوفایی خلاقیت های هنری وفناوری عشایر درمقابله با شرایط سخت زندگی بوده است.
براین اساس از گذشته های دور تاکنون اجتماعات عشایری جزو پدیدآورندگان، حاملان وحافظان اصلی میراث فرهنگی هنری اصیل این مرز و بوم بوده و هنوز هم از بقایای عناصر و ترکیبات فرهنگی اصیل ایرانی را می توان در جنبه های مختلف رفتارها و زندگی اقوام وایلات عشایر ایرانی مشاهده کرد.
در کنار مجموعه صنایع دستی وسنتی تولید دستبافت ها یا به عبارت دیگر دل بافته ها درمیان عشایر از تنوع زیادی برخوردار است و «ورنی» یکی از این دستبافت های عشایر در خطه آذربایجان محسوب می شود.
ورنی به عنوان نوعی زیرانداز، مفرش یا وسیله حمل اسباب و اثاث منزل عمدتا در منطقه کوچ و استقرار عشایر در خطه آذربایجان و برخی نواحی پیرامونی و مرتبط با جمعیت و جوامع مستقر در این نواحی تکوین یافته است.
باتوجه به اینکه معمولا تاریخ و فرهنگ ادبیات عشایر بصورت غیرمکتوب و اغلب به صورت شفاهی و سینه به سینه جریان می یابد، با گذشت زمان به مرور یادداشت های تاریخی و محفوظات جدیدتر انباشته می شود و براین اساس هنوز اسناد و مدارک مکتوب و مستند درباره پیشینه تاریخی مربوط به زمان یا دوره تاریخی ابداع و رواج بافت ورنی دراین منطقه پیدا نشده است.
چنانچه برخی از پژوهشگران منشا پیداش ورنی را در منطقه قفقاز بخصوص منطقه قره باغ در جمهوری آذربایجان می دانند و با وجود اینکه ورنی های متعددی از قرن های اخیر برجامانده، با این حال مطالعات انجام شده محل وتاریخ دقیق پیدایش و شروع بافت این زیرانداز ارزشمند را مشخص نکرده اند.
ورنی در واقع نوعی گلیم یک رو یا گلیم فرش نما بدون پرز است.
ورنی نه فرش است نه گلیم بلکه نوعی زیرانداز یک رو است که هم سادگی و سبکی گلیم را دارد و هم دارای ظرافت و زیبایی قالی است.
ورنی به دلیل استفاده نشدن گره در بافت آن جزو انواع گلیم و به عبارتی طرح و نقشه و شکل ظاهری آن مشابه قالی به نظر می آید.
ورنی عمدتا در شهرهای پارس آباد مغان، گرمی ومشگین شهر استان اردبیل و شهرهای اهر و کلیبر آذربایجان شرقی توسط عشایر و برخی روستاییان منطقه بافته می شود.
علاوه بر استان های فوق در سایر مناطق کشور مانند استان های کرمان، فارس و چهارمحال و بختیاری گلیم های مشابه ورنی بافته می شود که دارای تفاوت ها و شباهت هایی با ورنی است.
به این نوع گلیم ها در استان کرمان «شیرکی پیچ»، در مناطق استقرار ایل قشقایی در فارس و قسمتی ازخوزستان «رندی» و در چهارمحال و بختیاری «سرانداز» می گویند. گلیم یک رو یا ورنی در مناطقی از جمهوری آذربایجان و شمال و شرق ترکیه را به اسم «سوماک» یا «سومه» می گویند.
بافندگان اصلی ورنی در بین عشایر و روستاییان دختران و زنان هستند.
ورنی از پشم و یا ابریشم خالص بافته شده و به عنوان زیرانداز استفاده می شود و از اقلام صادرات مهم وزیبا و صنایع دستی عشایر می باشد.
ورنی بافی ابتدا دربین ایلات و عشایر منطقه قاراداغ و سپس در بین عشایر دشت مغان رواج پیدا کرده است.
همانطوری که هنوز بافت ورنی بصورت کارگاهی در نیامده، لذا تاکنون تغییر محسوسی درترکیب بافندگان به وجود نیامده وهنوز هم بافت ورنی فعالیت هنری زنانه محسوب می شود.
درشرایط سنتی بافت ورنی بدون ترسیم نقشه و براساس چند طرح یا الگوی سنتی ومحلی انجام می گیرد.