چالش‌های متعدد گردشگری برای افراد سالمند

نویسنده: فاطمه باباخانی

زمانی که از گردشگری صحبت می‌‌کنیم، ‌‌ به ذهن همه گروهی جوان می‌‌آید که بدون هیچ‌گونه مشکلی می‌توانند برنامه‌‌های طبیعت‌‌گردی یا گشت‌‌های شهری را انجام دهند. در حالی که گردشگری تنها برای یک گروه سنی نیست، برای کودکان نوع خاص توریسم تعریف شده و از آن طرف بازنشسته‌‌ها نیز معمولا از سفر انتظارات متفاوتی نسبت به جوانان و میانسالان دارند. از سوی دیگر توجه به مقوله گردشگری سالمندان و بازنشسته‌‌ها آن‌هم وقتی جمعیت ایران به سمت پیری پیش می‌رود و آمار چهار درصدی این قشر در سال ۱۳۳۵ به ۳۰‌درصد تا سال ۱۴۳۰ می‌رسد ضروری است.

مشکلات گردشگری برای سالمندان

مهسا مطهر کارشناس و راهنمای گردشگری می‌‌گوید: ما مجموعه‌‌ای از چالش‌‌های مرتبط با زیرساخت‌‌های فیزیکی برای دسترس‌‌پذیری در گردشگری برای افراد سالمند داریم. گرچه این گروه سنی دچار معلولیت نیستند اما نیاز به خدماتی دارند که از طریق گردشگری دسترس‌‌پذیر مهیا می‌شود. او در همین رابطه به اشکالات در مسیرهای دسترسی به موزه‌‌ها که یکی از آنها پله‌‌ است، اشاره می‌کند و می‌‌افزاید: سرویس‌‌های بهداشتی هم در بسیاری از اماکن مناسب نیست، ‌‌ دسترسی به آسانسور وجود ندارد و حتی رمپ‌‌های ساخته شده برای دسترس‌‌پذیری هم استاندارد نیستند، به عنوان مثال رمپی که باید هفت درجه شیب داشته باشد بیش از ۱۵ درجه شیب دارد. مطهر از خوانا نبودن تابلوهای گردشگری برای افراد سالمند که با مشکل بینایی مواجهند به عنوان دیگر مشکل در این زمینه نام می‌‌برد و می‌‌گوید: علاوه بر اینها سالمندان و بازنشسته‌‌ها حقوق اندکی دریافت می‌کنند که با توجه به خدمات درمانی و… سفر را برای این گروه سنی به هزینه اضافه بدل کرده است.

او با اشاره به تجربه کشورهای توسعه‌یافته در این زمینه بیان می‌کند: در این کشورها در حوزه خدمات اجتماعی، ‌‌ گردشگری را لحاظ می‌کنند و سهم سفر برای قشر سالمند در نظر می‌‌گیرند. ما متاسفانه در کشورمان چنین خدماتی را نداریم و حتی اگر یک فرد بازنشسته به لحاظ جسمی توان سفر داشته باشد در موارد متعددی به لحاظ اقتصادی این امکان را ندارد.

چالش های سالمندی در سفر

به گفته مطهر سالمندی فرصت خوبی برای سفر در فصل‌هایی به جز فصل داغ سفر است.

او اضافه می‌کند: در بسیاری از کشورها سالمندان مشتری سفرهای لوکس هستند چون در طول سال‌های زندگی‌‌ کاری‌‌شان مبلغ خوبی را برای این دوره پس‌‌انداز کرده‌‌اند. علاوه بر آن بازنشسته‌‌ها می‌توانند باعث توریسم کم شتاب شوند. در حالی که ما در ایران نه گردشگری لوکس و لاکچری برای سالمندان داریم و نه آنها می‌توانند در مدت زمان طولانی به سفر بروند.

این کارشناس گردشگری ادامه می‌دهد: با بالا رفتن سن، ‌‌ فرد دچار بیماری‌های مختلف و بدنش فرسوده می‌شود بنابراین در چند دهه آتی با جمعیتی مواجهیم که نیاز به خدمات اجتماعی دارد و در عین حال می‌خواهد سفر کند.

او همچنین با توجه به موج مهاجرت می‌‌گوید: بسیاری از سالمندان در کشورمان به تنهایی زندگی می‌کنند و فرزندان‌‌شان در کشور نیستند. آنها ناچارند از خودشان مراقبت کنند. بنابراین برای این قشر حتما سفری باید برنامه‌ریزی شود که نیازی به حضور همراهی که از آنها مراقبت کند نباشد.

فرهنگ فرهنگ‌‌نیا راهنمای گردشگری با بیان اینکه تعدادی از آژانس‌‌ها سفرهایی را برای سالمندان تدارک می‌‌بینند می‌‌گوید: با این حال اغلب تورهای گردشگری برای قشر عام یا همان جوانان و میانسال‌ها طراحی می‌‌‌‌شوند.

او می‌‌‌‌گوید: اولین چالشی که سالمندان در تورهای عمومی دارند، ‌‌ به آمادگی جسمانی برمی‌‌گردد، ‌‌ از همین رو کارمندان آژانس به این قشر درباره شرایط سفر هنگام ثبت‌‌نام توضیح می‌دهند. البته در مواردی با حضور این قشر کمک راهنما ناچار می‌شود تمام طول سفر در کنار افرادی باشد که آمادگی جسمانی کمی دارند و راهنمای اصلی مدیریت بقیه تور را به عهده می‌گیرد.

فرهنگ نیا از تفاوت در زمان استراحت میان دو قشر هم نام می‌‌برد و می‌‌افزاید: معمولا جوان‌‌ها می‌‌خواهند دورهمی شبانه داشته باشند و در عوض افراد میانسال یا بازنشسته تمایل به استراحت پس از یک روز گشت‌‌ زنی دارند و همین مورد باعث ناراحتی و چالش در تور می‌شود.

او ادامه می‌دهد: در تورهایی که برای افراد سالمند طراحی می‌شود باید گزینه هتل را در نظر گرفت. به گزارش دیدشهر، البته همین موضوع باعث می‌شود هزینه‌‌های سفر افزایش یابد با این حال معمولا افراد سالمندی که در ایران با تور سفر می‌کنند قدرت خریدشان از قشر جوان بیشتر است و درگیر مواردی مانند قسط بانک و بدهی و… نیستند.

این راهنمای گردشگری می‌‌گوید: یک برنامه سه روزه برای جوان‌‌ها معمولا در قالب برنامه‌‌های طبیعت گردی طراحی می‌شود. در این برنامه‌‌ها هزینه ورودی و… وجود ندارد اما در عوض سالمندان بیشتر تورهای شهری برایشان لحاظ می‌شود که در آنها بازدیدهای مختلف گنجانده شده است.

او اضافه می‌کند: سالمندان نسبت به جوان‌‌ترها نسبت به مشکلات صبورترند، آنها آمادگی ذهنی بیشتری در برابر چالش‌‌ها دارند. البته به واسطه استاندارد نبودن اماکن گردشگری‌‌، مسائل‌‌ این قشر هم بیشتر است و ناچارند مصائب بیشتری را تحمل کنند.

گفته‌‌های این دو فعال حوزه گردشگری نشان می‌دهد در ایران ما با چالش‌های متعددی در زمینه گردشگری افراد سالمند مواجهیم.

متاسفانه مناسب‌سازی برای سفر این قشر در حالی انجام نشده است که هر روز بر تعداد آنها افزوده می‌شود. بنابراین اگر قرار است توریسم در ایران چه در بعد داخلی و چه در حوزه گردشگری ورودی توسعه یابد چاره‌‌ای جز مناسب‌سازی اماکن گردشگری نیست‌‌.

به‌ویژه آنکه اغلب توریست‌‌های ورودی به کشورمان نیز در همین دسته‌بندی می‌‌گنجند و پس از بازنشستگی به ایران سفر می‌کنند.