دریاچه مهارلو شیراز جزو قشنگ‌ترین دریاچه‌های ایران است که به‌خاطر رنگ متمایزش، شهرت جهانی پیدا کرده در بهترین فصل سفر به آنجا از ویژگی‌های شگفت‌انگیزش، دلایل صورتی‌شدن رنگ آن و … گفتیم.
نویسنده: مجید حسین زاده
به گزارش دیدشهر، هر زمان که اسم دریاچه به گوش‌مان بخورد، اولین تصویری که از آن در ذهن ما نقش خواهد بست، به رنگ آبی خواهد بود. شاید به همین دلیل باشد که تصور دریاچه‌ای با رنگ دیگر برای‌مان باورنکردنی باشد. حالا امروز می‌خواهیم سری به شهر شعر و ادب، شهر سرشار از شمیم خوشبوی بهارنارنج، شهر عشاق و … بزنیم و از یک جاذبه طبیعی در آنجا بگوییم که شهرت جهانی دارد. دریاچه‌ای که سال گذشته، شرکت اپل در صفحه رسمی اینستاگرام خود ویدئویی زیبا از آن منتشر کرد که مورد توجه دنبالکنندگانش قرار گرفت. دریاچه «مَهارلو» که به نام دریاچه نمک و دریاچه صورتی هم شناخته می‌شود، از دریاچه‌های استان فارس است که در ۲۵ کیلومتری جنوب شرق شیراز واقع شده است. این دریاچه به رنگ صورتی است که همین ویژگی، آن را از سایر دریاچه‌های جهان متمایز می‌کند. به تازگی تصاویری از دریاچه مهارلو در شبکه‌های اجتماعی پربازدید شده است. به همین بهانه و در پرونده امروز زندگی‌سلام بیشتر با این اعجوبه طبیعی، تاریخچه، ویژگی‌ها و دلایل صورتی‌شدن رنگش و … آشنا خواهیم شد. با ما باشید.
دریاچه‌ای در جوار دشت گل‌ها
این دریاچه در روستای مهارلو یا همان دشت گل‌ها و در مسیر شیراز به فسا قرار دارد. «تالاب مهارلو» که به‌عنوان «دریاچه مهارلو» هم شناخته می‌شود، بخشی از منطقه شکار ممنوع مهارلو شیراز است و از جمله مقاصد گردشگری در اطراف شیراز محسوب می‌شود. عمر دریاچه مهارلو شیراز به ۲۰ هزار سال می‌رسد و از حدود هزار سال پیش، نمک‌های این رودخانه شروع به انباشت کرده و امروزه در دو حالت دریاچه آبی و دریاچه نمک پذیرای مسافران ماجراجوست. این دریاچه با مساحت حدود ۲۵هزار هکتار در ارتفاع ۱۵۶۰ متری از سطح دریا قرار دارد. همچنین بیشترین طول دریاچه مهارلو ۳۱ کیلومتر و حداکثر پهنای آن هم ۱۱ کیلومتر اندازه‌گیری شده است. عمق متوسط دریاچه مهارلو ۵۰ سانتی‌متر و عمیق‌ترین نقطه آن در زمان پرآبی، سه متر است. یکی از ویژگی مهم این دریاچه فصلی بودن آن است، به این صورت که در فصل تابستان این دریاچه تقریبا خشک می‌شود و با آغاز فصول پاییز و زمستان که بارش‌ها افزایش می‌یابد، این دریاچه آبگیری می‌شود. آب این دریاچه از طریق بارش‌های جوی و رودخانه خشک شیراز، چناراه و سلطان‌آباد تامین می‌شود. در حوضه آبریز این رودخانه چشمه‌های زیادی هم قرار دارند که آب آن‌ها هم به دریاچه می‌ریزد. آب این دریاچه به دلیل وجود انواع نمک‌ها همچون نمک پتاسیم و آلاینده‌های مضر قابل شرب نیست.
از مهارلو تا جنکال، نمک و دیگران
این دریاچه به دلیل مجاورت با روستایی به همین نام یعنی روستای مهارلو به این نام شناخته شده است. البته مردم محلی به آن، دریاچه صورتی هم می‌گویند. درست است که بیشتر از همه این دریاچه را به نام دریاچه مهارلو می‌شناسند ولی خوب است بدانید که مهارلو با نام‌های دیگری چه در زمان حال و چه در گذشته معروف بوده است. از بین معروف‌ترین اسامی حال حاضر می‌توان به مهلویه، مهلو و ماهلویه اشاره کرد. همچنین جغرافی‌دان‌ها و تاریخ‌دان‌های ایرانی در گذشته از نام‌های مختلف دریاچه مهارلو در نسخ خود نام برده‌اند. یکی از معروف‌ترین جغرافی‌دان‌های قرن چهارم هجری قمری به نام اصطخری، دریاچه مهارلو را جنکان نامیده است. همچنین ابوالفدا و ابن‌بطوطه هم این دریاچه را به نام جنکان معرفی کرده‌اند. ابن‌بلخی که فارسنامه‌ای را نوشته است در آن از دریاچه مهارلو به نام دریاچه ماهلویه نام برده است. همچنین حمدا… مستوفی هم در جغرافیای خود از این دریاچه با نام ماهلویه سخن گفته است.
چرا دریاچه مهارلو صورتی رنگ است؟
آب دریاچه مهارلو به خودی خود صورتی نیست و در پاسخ به سوال مطرح شده باید گفت که میزان تبخیر آب این دریاچه بسیار بالاست. تبخیر شدید آب دریاچه مهارلو سبب شده است تا شوری آن به شدت افزایش یابد و نوعی جلبک دریایی به نام «کشند قرمز» در آن تکثیر شود. رشد و تکثیر بیش از حد این جلبک در این دریاچه باعث شده است تا تمام آب آن به رنگ صورتی متمایل شود. «کشند قرمز» یک نوع جلبک سبز بی‌خطر تک سلولی با طولی حدود یک سانتی‌متر است. این جلبک با افزایش دما و غلظت نمک، نوعی ماده بتاکاروتن از خودش تولید می‌کند که باعث تغییر رنگ آب دریاچه به رنگ صورتی می‌شود؛ بتاکاروتن خطری برای اکولوژیک و زیست‌بوم این دریاچه ندارد. جالب است بدانید که این جلبک به‌خاطر نور زیاد و شوری بیش از حد آب در این دریاچه رشد می‌کند و نه تنها آسیبی به دریاچه نمی‌زند بلکه حتی خوراک میگوهای آب شور، آرتمیای یک سانتی‌متری یا فلامینگوهای مهاجر است. در نهایت انعکاس رنگ این جلبک‌ها در آب، باعث صورتی دیده شدن دریاچه مهارلو می‌شوند.
آرتمیا، تنها موجود زنده در مهارلو
آب این دریاچه بسیار شور و حاوی سدیم کلرید، منیزیم و سدیم سولفات و از اصلی‌ترین منابع تأمین‌کننده نمک خوراکی و صنعتی در استان فارس است. به دلیل شوری بالا هیچ ماهی در این دریاچه زندگی نمی‌کند و گونه‌های مختلف دوزیستان، خزندگان و پستانداران هم توانایی زندگی در اطراف آن را ندارند. مهم‌ترین گونه پرنده این دریاچه، فلامینگو است زیرا غذای اصلی فلامینگوها سخت‌پوستی شورپسند به نام آرتمیاست و در آب مهارلو فراوان یافت می‌شود. بنابراین هیچ گیاه و جانور آبزی در این دریاچه زنده نمی‌ماند؛ به جز موجودی به نام آرتمیا که در آن زندگی می‌کند. از دیگر پرندگانی که در این تالاب زندگی می‌کنند می‌توان به آنقوت، تنجه، انواع کاکایی، انواع پرندگان کنار آبزی مانند گیلانشاه بزرگ، سلیم کوچک، انواع آبچلیک‌ها، حواصیل، اردک سرسبز و مرغابی اشاره کرد. همان طور که متوجه شدید، دریاچه مهارلو زیستگاه پرندگان بسیاری است که این موضوع باعث شده این منطقه را شکار ممنوع اعلام کنند.
گنجی طبیعی با مزایای اقتصادی
دریاچه مهارلو گنجی طبیعی و خدادادی است که از نظر تجاری و صنعتی از اهمیت بالایی برخوردار است. نخستین دلیل اهمیت دریاچه این است که مهارلو زیستگاه طیف گسترده‌ای از پرندگان است که در فصول مناسب به تالاب مهاجرت می‌کنند. به‌عنوان مثال شما می‌توانید فلامینگوها را در برخی ماه‌های سال در مهارلو ببینید. همچنین اطراف دریاچه حیواناتی نظیر روباه، شغال، کفتار و… زندگی می‌کنند. علاوه‌براین موضوع، دریاچه از نظر اقتصادی هم اهمیت زیادی دارد و سهم قابل‌توجهی از اقتصاد منطقه مربوط به آن است. جذب گردشگر یکی از مواردی است که سبب درآمدزایی برای ساکنان منطقه شده است و از طریق آن کسب درآمد می‌کنند. از سوی دیگر بخش عمده نمک استان فارس از طریق این دریاچه تأمین می‌شود. همچنین در این دریاچه نوعی جلبک به نام دونالیلا سالینا رشد می‌کند که در صنعت غذایی، تولید دارو و لوازم آرایشی به‌عنوان رنگ‌دانه قابل استفاده است؛ بنابراین استخراج این نوع جلبک هم درآمدزایی قابل قبولی برای منطقه به‌همراه داشته است. آرتمیا که پیشتر نام آن را به‌عنوان تنها جانور این دریاچه قید کردیم، نوعی میگوی آب شور است که در صنایع مرتبط با پرورش ماهی‌های خاویاری، زینتی و میگو از آن استفاده می‌کنند و صادرات آن‌ها نقش مهمی دارد. بنابراین آرتمیا هم می‌تواند برای منطقه مهارلو سودآور باشد.
اوایل پاییز بهترین فصل سفر به مهارلو
مهارلو، دریاچه‌ای فصلی است که در فصل گرما بخشهایی از آن خشک می‌شود و با بازگشت دوباره فصل سرما و شروع بارش‌ها پر آب می‌شود و به حالت ابتدایی خود بازمی‌گردد. بنابراین با شروع بارندگی‌ها از اواخر تابستان در این خطه، دوباره به سطح آب دریاچه افزوده می‌شود. از اواخر تابستان تا اواسط اردیبهشت ماه، بهترین فصل بازدید از این دریاچه است. در این بازه زمانی شاهد بارندگی خواهیم بود و این باران‌ها سبب می‌شوند دریاچه صورتی پر آب شود و به زیباترین حالت ممکن خود دست یابد. همچنین هوای منطقه خنک و بسیار دلنشین است. اگر فصل بهار یا پاییز را برای سفر به شیراز و بازدید از دریاچه صورتی رنگ انتخاب کنید، می‌توانید آن را به رنگ صورتی و تقریبا مایل به رنگ بنفش مشاهده کنید که یکی از زیباترین حالت‌های ممکن آن است. همچنین در این دریاچه حجم قابل توجهی از نمک وجود دارد و در بخشهایی از آن که در فصل گرما خشک می‌شوند، می‌توان بلورهای زیبایی از نمک را پیدا کرد.
جاذبه‌های روستای مهارلو
در نزدیکی این دریاچه، روستای مهارلو قرار گرفته است. این روستا بسیار دیدنی است و خود به تنهایی یکی از مناطق دیدنی شیراز به شمار می‌رود. این روستای سبز و زیبا در دامنه‌های جنوبی کوه‌های مرتفع زاگرس قرار گرفته است. خانه‌های این روستا هم بسیار دیدنی هستند؛ چون این خانه‌ها طاق‌های بلند دارند و پنجره‌هایی قوس‌دار. این طاق خانه‌های قدیمی از جنس سنگ و ساروج و کاه خشتی و گل و چوب با ارتفاع بلند به‌همراه پنجره‌های قوسی شکل است. در دوران صفویه به این روستا که در شیب جنوبی زاگرس قرار دارد دشت گل می‌گفتند. همچنین این روستا سرشار است از باغ‌های پراکنده مملو از درختان بادام، انار و انجیر. همان‌طور که مشاغل روستایی را می‌توان در بیشتر روستاهای ایران دید، روستای مهارلو هم از این قاعده مستثنا نیست و اقتصاد آن برپایه دامداری، باغداری، صنایع دستی و کشاورزی گندم، جو و محصولات زراعی پیش می‌رود. از مکان‌های دیدنی در نزدیکی این روستا می‌توان به کاروانسرای شاه عباسی مربوط به دوره صفوی، بقعه بی‌بی شریفه، قلعه شاهرخ پسر تیمور لنگ، چشمه آب گوگردی و امامزاده خدیجه بانو اشاره کرد.