لباس زنان عشایر برگرفته از نقش و طرح طبیعت

آشنایی با لباس زنان عشایر آذربایجان

به گزارش دیدشهر؛ پوشش هر کشور بخشی از هویت آن کشور به شمار می‌آید و هویت لباس‌های محلی به صورت جدایی‌ناپذیر با باور‌های مردم گره‌خورده و جزئی از جاذبه‌های فرهنگی است.

از قرن بیستم به بعد، لباس آذربایجانی در شهر‌ها کاربرد خود را از دست داده و حالت مدرنیته به خود گرفته است؛ ولی عموماً در میان کسانی که در مناطق عشایری و روستایی سکونت دارند، به مانند سابق کارکرد خود را حفظ کرده است.

زندگی عشایر در اوبا

زندگی در سازه ای بنام آلاچیق

یکی از جاذبه‌های فرهنگی استان اردبیل لباس زنان عشایر شاهسون است.

اجزای لباس زنان عشایر  آذربایجان

لباس‌های محلی ایل شاهسون که نمودی از فرهنگ جاری و سنت‌ها و باور‌های این ایل است یکی از مهم‌ترین جاذبه‌های فرهنگی به شمار می‌آید.

بیشتر لباس زنان عشایر از پارچه‌های رنگی و شاد است و به شکلی از نقش و طرح طبیعت در لباس‌ها بهره گرفته می‌شود.

لباس محلی زنان عشایر شاهسون تحت نام کلی “تومان کوینگ” شناخته می‌شود.

این لباس از  ۹ تکه درست می شود که عبارتند از:

محقق ایل شاهسون شهروز جدید مغانلو در کتاب دلبافته‌های خود تکه‌های لباس را شامل 9 مورد اشاره کرده است که عبارتند از:

۱- پیراهن (کوینگ)

۲- تنبان یا دامن شلیته‌ای (تومان)

۳- روسری (یایلیق)

۴- چارقد روی یایلیق (آلین یایلیقی)

۵- عرقچین (آرخچن)

۶- نیم تنه ساده مورد استفاده در زمستان‌ها (یل)

۷- جلیقه بی‌آستین (جلقا)

۸- جوراب

۹- کفش

عنوان کرده است.

در این قسمت سعی می کنیم هر یک از آنها را به بصورت کوتاه توضیح دهیم.

۱- “تومان”

تومان در واقع یک دامن گشاد کش دار از زیر کوینگ است.

“تومان” و بقول امروزی‌ها دامن را از چند متر پارچه رنگین می‌دوختند و تمام دور قسمت پایین آنرا با نوار مشکی زینت می‌دادند.

زنان عشایر بخصوص تازه عروس‌ها ۳ تا ۱۰ عدد از این تومان‌ها می‌پوشیدند و علت این امر سرمای منطقه محل زندگی آن‌ها عنوان شده است.

۲- کوینگ

کوینگ در واقع لباس اصلی از گردن تا انگشت پا را می‌گویند که داراری پارچه گران قیمت و رنگارنگ است.

برای تهیه ” کوینگ” شش متر پارچه و برای تهیه تومان بین ۹ الی ۱۳ متر پارچه استفاده می‌شد و دوخت لباس به شکلی بود که زنان حجاب کامل داشته و مطابق با ارزش‌های ایل که همان رعایت عصمت است، لباس بپوشند.

به گفته شهروز جدید مغانلو” تومان کوینگ “عبارت است از یک پیراهن از پارچه‌های ظریف و لطیف مانند وال در متراژ زیاد که از گردن تا انتهای قوزک پا می‌پوشانند و طبق روال زیور آلات بر یقه و سر آستین آن نیز می‌دوختند و این پیراهن در طرفین از کمر به پایین دارای چاک سر تا سری بود که باز دور آن چاک‌ها از نوار‌های رنگین و ملیله دوزی استفاده می‌شد.

نکته کلیدی مورد تأکید این پژوهشگر تهیه لباس به همت خود زنان است بطوریکه در گذشته بیشترین زحمت تهیه و دوخت لباس توسط خود زنان عشایر کشیده می‌شد.

وی تأکید دارد که برای تهیه نخ از جهره و داراغ و برای دوخت کوینگ از سوزن‌هایی با شماره و سایز‌های متفاوت استفاده می‌شد و یا برای تولید آرخچن، جوراب و یل از میله‌های چوبی استفاده می‌کردند.

لباس‌های محلی آذری‌ها

۳- روسری یا یایلیق

لباس زنان عشایر شاهسون از جاذبه‌های فرهنگی استان اردبیلاما در این میان به نوع خاصی از روسری یا شال بر می خوریم که نسبت به دیگر روسری‌ها در اندازه‌های بسیار بزرگی درست شده اند و دارای طرح‌های متنوع سنتی و محلی هستند.

این روسری‌ها «یایلیق» یا «لئچک» نام دارند که زنان این روسری یا شال را چند دور بر روی سر و گردن می پیچند و به سبب ویژگی آن‌ها در خنک نگه داشتن، به این نام که معادل آن «تابستانه» است خوانده می شوند. بر همین اساس یایلیق پوشش اصلی زنان و دختران آذربایجانی می‌باشد.

در ایام چهارشنبه سوری این مناطق و در مراسم «قورشاق سالاماخ» نیز از یایلیق برای گرفتن هدیه عید از آشنایان و همسایگان استفاده می‌شود.

یایلیق به جهت اندازه بزرگ آن برای رعایت «یاشماق» یا حجاب صورت هم کارایی خوبی دارد. زنان آذربایجانی از یاشماق به عنوان روبنده استفاده می‌کنند.

۴ – چارقد

چارقد پارچه‌ای است چهارگوش که آن را به صورت سه گوش تا کرده و بوسیله سنجاق قفلی زیر گلو محکم می‌شود.

چارقد در لباس سنتی آذربایجان بیانگر غیرت و تعصب و رنگ چارقد بیانگر رنگ گل‌های وحشی کوه‌های آن و نیز جنس‌های مختلف آن مناسب چهار فصل در آذربایجان می‌باشد.

در برخی از مناطق آذربایجان به آن ” کل آغایی ” و در برخی دیگر از مناطق نیز به آن ” شاماخی ” گفته می‌شود.

۵- شتّه

شته از روسری‌های مخصوص عشایر که هنوز هم متداول است.

شته را معمولا پس از آنکه روسری یا شال را بر روی سر می‌انداختند از روی آن دور سر، چند دور می‌پیچند و در پشت سر آن را بند می‌کنند.

این نوع بستن در بیشتر مناطق عشایر نشانه متاهل بودن زنان بود.

البته فلسفه بستن شته این است که در موقع سواری و باد و دویدن روسری آن‌ها نیفتد و از نظر شکل ظاهری نیز ترکیب و حالت به سر و روی آن‌ها می‌دهد و در موارد پوشش سایر قسمت‌ها روی خود از انتهای آزاد آن شته استفاده می‌کنند.

۶- یل

یل (کت زنانه) از لباس‌های بالاتنه مخصوص می‌باشد.

یل در رنگ‌های الوان و معمولا از مخمل و یا پارچه‌های پشمی ضخیم می‌دوختند و به یقه و سر آستین آن از پولک‌های رنگین یا سکه‌های نقر‌ه ای و بعضی اوقات زرخیز می‌دوختند و دورادور یقه و سر آستین از ملیله و نوار‌های زرین می‌دوختند.

۷- جلقا (جلیقه)

جلیقه زنان شاهسون را پارچه‌های دوخته شده بدون آستین تشکیل می‌دهد.

در جلیقه ها، از اشیاء‌ قیمتی همچون سکه‌های نقره‌ای و بعضا طلا در حاشیه‌های آن استفاده می‌شود.

نمایش این گونه پوشش زنانه بستگی به ثروت خانواده ها‌ی ایلاتی بوده وزنان و دختران ایلات از این طریق برتری خود را نسبت به هم نوع‌های خود نشان می‌دادند.

تجربه یک زندگی متفاوت در بین عشایر استان اردبیل

گردشگری استان اردبیل | عشایر استان اردبیل