بناهای تاریخی شهر یزد؛ فرصتی که قدرش را نمی دانیم

گزارش: مریم محرمی

دیدشهر: نه تنها شهر یزد بلکه تمامی نقاط استان، جاذبه‌های تاریخی و طبیعی و مذهبی بسیاری دارد که در کنار بافت تاریخی یزد می‌تواند مورد بهره برداری در صنعت گردشگری قرار گیرد و این ظرفیت‌ها باید به زیرساخت‌های مورد نیاز تجهیز شوند تا بتوانیم گردشگران را به سمت دیگر جاذبه‌های گردشگری نیز سوق دهیم چرا که بسیاری از این جاذبه‌ها برای گردشگران تازگی دارند.

یکی از این جاذبه ها، بناهای تاریخی شهر یزد است. بافت تاریخی این شهر با مساحتی حدود 744 هکتار در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسیده است.

200 هکتار از این وسعت نیز به ثبت جهانی رسیده و شهر یزد را جهانی کرده است.

این بافت که سال 1396  به ثبت جهانی رسید، جذاب‌ترین جاذبه تاریخی استان برای گردشگران داخلی و خارجی است.

این بافت تاریخی گنجینه‌ای از هنر، فرهنگ و تمدن ایرانی ـ اسلامی ‌به ویژه از دوران ایلخانی است. از جمله بقایای آن می‌توان به بناهای مذهبی، مساجد، بقاع متبرکه، حسینیه‌ها، اماکن و زیارتگاه‌های زرتشتیان، خانه‌های تاریخی، آب‌انبارها، باغ‌های تاریخی ایرانی، بادگیرها، بازارچه‌ها و مسیر قنات‌ها اشاره کرد. محله فهادان بیشترین تعداد آثار تاریخی را در خود جای داده است. اگر به محله فهادان سر زدید یادتان باشد به خانه‌های قدیمی‌ از جمله خانه لاری‌ها که محل بازدید گردشگران است، سری بزنید.

بناهای شاخص بافت تاریخی یزد شامل مسجد جامع یزد، میدان امیر چخماق یا به زبان محلی میرچماق و باغ دولت‌آباد را می‌توان نام برد. آتشکده زرتشتیان نیز یکی از بناهای پربازدید در ایام نوروز است، البته آتشکده در خارج از بافت قرار دارد اما مسیر آن طولانی نیست.

اما واقعیت این است که بافت تاریخی تا به امروز هرگز به بالندگی و پویایی نرسیده است زیرا بالندگی تنها در خشت و گل و بادگیر و آب‌انبار نیست، بالندگی در فرهنگ و اصالت و بایدها و نبایدهای اجتماعی نهفته است.

اندک ساکنان اصیل بافت تاریخی، دوستداران میراث فرهنگی و حتی توریست‌ها امید دارند که به‌زودی بافت تاریخی خالی از ساکنانی شود که هیچ تناسبی با ساختار این بافت ندارند.

حفاظت از بناهای تاریخی به عنوان منابع اصلی ایجاد صنعت گردشگری در استان از اهمیت بسزایی برخوردار است و تخصیص اعتبارات مناسب برای حفاظت از آنها باید مورد توجه دولت قرار گیرد.

هر چند تعداد بناها نامحدود و اعتبارات محدود است اما باید با تمرکز بر بافت تاریخی و توجه به سایر بناها وحفاظت از آنها از هیچ هزینه‌ای در این زمینه دریغ نکرد چرا که توسعه آینده استان یزد با رونق صنعت گردشگری عجین شده است.

بهره‌برداری و استفاده صحیح از بافت تاریخی یزد با رویکرد هویت تاریخی شهرها و با توجه به شرایط فرهنگی، تاریخی، اقلیمی و اقتصادی، می‌تواند به عنوان یک ظرفیت بالقوه، علاوه‌بر احیای بافت‌های ناکارآمد شهری با حفظ میراث با‌ارزش گذشتگان، از جاذبه‌های گردشگری به شمار آید.

الهه جورابی در این باره می گوید: با توجه به جهانی شدن یزد، تمایل گردشگران به گردشگری تاریخی در حال افزایش است. در نتیجه باید با شناخت، حفظ، نگهداری و احیای آثار و نقاط بالقوه گردشگرپذیر و بااهمیت تاریخی و میراث‌فرهنگی در صنعت رو به رشد گردشگری و جهانگردی بتوانیم پس از تامین و توسعه زیرساخت‌های لازم، از مزیت‌ها و ارزش افزوده صنعت پرسود گردشگری بهره‌مند شویم.

وی معتقد است: احیای بافت‌های تاریخی و گردشگری آثار مثبتی بر پیکره شهرها برجای می‌گذارد. آشنایی با فرهنگ و پدیده‌های معنوی و هنری، حمایت از فرهنگ سنتی رایج، به نمایش گذاردن هویت قومی، تجدید حیات هنرهای سنتی، جشن‌ها، گویش‌ها و تقویت و حفظ سنت‌های مثبت و آداب و رسوم دیرینه از مصداق‌های این تلاش است.

عضو سابق شورای شهر یزد گفت: توسعه و رونق اقتصادی، کاهش بیکاری و ایجاد اشتغال مستقیم و غیرمستقیم، افزایش درآمد مراکز و واحدهای خدماتی، بازرگانی و صنعتی به‌ویژه صنایع‌دستی؛ افزایش درآمد سرانه و بالارفتن سطح رفاه عمومی؛ ایجاد انگیزه برای توسعه و تجهیز مراکز اقامتی، پذیرایی و خدماتی و احیا و توسعه صنایع‌دستی، بومی و محلی ازطریق رابطه متقابل گردشگر با تولید کنندگان نیز نمونه‌های دیگری از این رویکردهاست.

جورابی با اشاره به اینکه توجه به گردشگری فرهنگی، به عنوان یک الگوی پایدار در توسعه و پیشرفت شهرها، و نیز میراث معماری شهری، با توجه به ارتباط جاذبه‌های گردشگری و نیازهای توریسم و جامعه میزبان، در اماکن تاریخی و بافت‌های فرهنگی شهر یزد، به‌عنوان مهم‌ترین مولفه مطرح‌شده است، ادامه داد: برای ارتقای بهره‌وری و کیفیت فضاها و هویت شهری راهکارهای بسیاری ازجمله احیای بافت‌های تاریخی، میراث‌داری اماکن فرهنگی و جاذبه‌های گردشگری و ارتقای سیما و منظر محلات قدیمی را می‌توان ارائه کرد. در این زمینه می‌توان از تبیین فعالیت‌های جذاب از‌جمله جشنواره‌ها، مسابقات، مراسم و آیین‌های ملی و مذهبی نیز یاد کرد.

جذب سرمایه‌گذار در بخش میراث‌فرهنگی به‌منظور احیا و نگهداری آثار، برگزاری تورهای گردشگری فرهنگی و اطلاع‌رسانی و نیز برپایی نمایشگاه‌ها برای معرفی شهر از دیگر راهکارهاست.

تقویت بنیه علمی و عملی دانشجویان رشته مدیریت گردشگری که فارغ التحصیلان زیادی از دانشگاه‌های استان دارد نیز مورد تاکید است و باید از ظرفیت این دانشجویان و دانش آموختگان برای تقویت بدنه گردشگری استان بهره گرفت.

ایجاد خوشه و منطقه ویژه گردشگری در استان نقطه عطفی در صنعت گردشگری استان محسوب می‌شود و امید است که با دستاوردهای این اقدامات تخصصی و استفاده از تجارت متخصصان و مجربان این صنعت بهره برداری لازم از خشت خشت سرزمین آفتاب به عمل آمده و گردشگری یزد به عنوان یکی از سه ضلع مثلث گردشگری کشور و به عنوان بزرگترین بافت تاریخی ثبت شده در فهرست آثار جهانی و جهان شهر یزد در دنیا بدرخشد و بهترین فرصت‌های رشد اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی را برای مردمان این دیار کویری به همراه داشته باشد.