یکی از آیین‌هایی که در روز نهم محرم‌الحرام در اردبیل برگزار می‌شود، آیین «شام پایلاماق» یا شمع‌گردانی است که طی آن اهالی اردبیل در ۴۱ مسجد، شمع نذری روشن می‌کنند.
به گزارش دیدشهر، یکی از آیین‌هایی که در روز نهم محرم‌الحرام و تاسوعا برگزار می‌شود، آیین «شام پایلاماق» یا شمع‌گردانی است.
این آئین که در زبان ترکی و محلی به نام “شمع پایلاما” معروف می باشد، طبق اسناد بیش از هزار سال قدمت دارد.
در این مراسم عزاداران حسینی بعد از هشت روز عزاداری در مساجد و خیابانها و محلات اردبیل در روزی که منتسب به علمدار رشید کربلا، حضرت ابوالفضل‌العباس (ع) است بصورت گروهی و یا انفرادی اقدام به روشن کردن شمع می‌کنند و در سوگ آن علمدار رشید بر سر و سینه می‌زنند.
«شام پایلاماق» نوعی نذر برای حاجت نذر
در این آیین مردم شمع‌های نذری خود را که از قبل به تعداد ۴۱ عدد تهیه کرده‌اند، پس از جاسازی در «حیبه» یا پاکت پلاستیکی به طرف مسجد محله خود و سپس دیگر مساجد به راه می‌افتند.
اگر این عمل به‌صورت گروهی انجام شود، اغلب برای هر دسته یک نفر سر گروه برگزیده می‌شود که این فرد به مسیر ۴۱ مسجد مورد نظر کاملاً آگاه هستند و در پیشاپیش دسته حرکت می‌کنند و علاوه بر رجزخوانی و فرستادن صلوات به پیامبر و ائمه‌ی اطهار (ع) با صدای بلند و رسای خود افراد دسته را راهنمایی می‌کند.
وقتی شمع‌گذاران به مسجدی می‌رسند، با فرستادن صلوات، تشت داخل مسجد را بوسیده و چند قطره از آب تشت را به‌عنوان شفابخش در داخل شیشه‌ای که همراه خود آورده‌اند می‌ریزند.
شمع گردانی آیینی با قدمتصد ساله
اغلب شمع‌گذاران در هر مسجد فقط یک شمع روشن می‌کنند، اما تعدادی هم هستند که بیش از یک عدد شمع در یک مسجد روشن می‌کنند.
این آیین قدمت صد‌ها ساله در تاریخ اردبیل دارد و از آن عصری که اردبیل را به مهد تشیع و دارالارشاد نامیده اند این عشق وارادت به اشکال مختلف نمود پیدا کرده است.
در آیین شمع گردانی که به نام محلی آن «شمع پایلاماخ» معروف است سعی می‌کنند بر رسم دیرپای خود به یاد علمدار کربلا در مسجد هر محله‌ای شمعی به نذر و نیاز خود و برآورده شدن حاجاتشان روشن کنند.
در قدیم طبق این سنت شمع گردانی اغلب با پای پیاده انجام شده و از صبح روز تاسوعا تا نماز مغرب انجام می شد اما امروز این شیوه به ندرت دیده می شود.
شمع گردانی نمود و ظهوری به عشق و وفاداری به عباس
در مورد این آیین یک پژوهشگر تاریخ می گوید: این آیین که از آن به عنوان نمود و ظهوری به عشق و وفاداری به عباس بن علی(ع) یاد می‌شود همراه با تعزیه خوانی و ریختن اشک ماتم در سوگ شهدای نینوا بوده و عزاداران با چشمی اشک بار شمع‌ها را روشن کرده تا در فروغ آن تجلی عشقشان را به ساحت سیدالشهدا(ع) نمایان ببینند.
بیوک جامعی با اشاره به قدمت هزار ساله این مراسم در اردبیل بیان کرد: علاوه بر اردبیل در سایر شهر‌ها نیز این مراسم در مساجد، حسینیه‌ها و امامزاده‌ها برگزار می‌شود و عزاداران حسینی در حالی که شمع به یاد علمدار رشید کربلا روشن می‌کنند بر سر و سینه زده و اشک ماتم می‌ریزند.
راز روشن کردن ۴۱ شعمع در ۴۱ مسجد اردبیل
وی با بیان اینکه در برخی از مناطق آیین شمع گردانی با سنت و روشی متفاوت در قالب دستجات سینه زنی و زنجیرزنی انجام می‌شود، تصریح کرد: اردبیلی‌ها در این آیین به ۴۱ مسجد سرکشی می‌کنند و به یاد ۴۱ منزلی که امام حسین (ع) در رسیدن به کربلا پیموده با نیتی خالص شمع روشن کرده و حاجاتشان را بیان می‌کنند و در عین حال برای شهدای کربلا فاتحه و صلوات می‌فرستند.
وی با اشاره به حضور زنان در این آیین باشکوه افزود: زنان نیز در این روز باشکوه با حضور در مساجد و شرکت در مراسم شمع گردانی به ویژه در سقاخانه اردبیل نذر و نیازشان را به علمدار کربلا حواله می‌کنند تا با روشن کردن شمع و گره بستن تکه پارچه‌هایی سبز رنگ خواستار برآورده شدن حاجاتشان باشند.
بیوک جامعی تصریح کرد: رسم شمع گردانی به حدی ریشه و سابقه در تاریخ این شهر دارد که در کتب تاریخی به آن اشاره شده است.
گزارش از مریم خروشی
آیین شمع گردانی اردبیل از کجا آمده است؟
«شام پایلاماق» رسمی هزار ساله در اردبیل
شام پایلاماق یا شمع گردانی در اردبیل
مراسم «شام پایلاماق» چگونه برگزار می شود؟
آیین های محرم در اردبیل