شهری بامزه با کلبه‌های کله‌قندی

نویسنده : اکرم انتصاری

به گزارش دیدشهر، شهر «آلبروبلو» در ایتالیا را انگار از روی کارتون‌ها ساخته‌اند؛ بامزه، تخیلی و شگفت‌انگیز. شهری کوچک با حدود 1500 کلبه‌ سنگی سفیدکاری‌ شده و سقف‌های مخروطی که به «ترولو» معروف است و اگر تعدادشان زیاد باشد به «ترولی» شناخته‌ می‌شوند. در آلبروبلو همه چیز کارتونی پیش می‌رود. این شهر پر از راه‌های پیچ‌ در پیچ و شیب‌دار است. مسافران این شهر می‌توانند در کوچه‌پس‌کوچه‌های سنگ‌فرش‌شده، قدم ‌بزنند، در میان خانه‌های بامزه شهر عکس بگیرند، هنگام پیاده‌روی با فروشنده‌هایی مواجه ‌شوند که همه طول و عرض مغازه‌شان به اندازه یک خانه کله‌قندی ا‌ست و شاید به اندازه یک ویترین کوچک چوبی جلوی مغازه که با گل‌های رنگی محاصره شده‌ است. شاید در یکی از همین گشت‌و‌گذارها با آدم‌هایی مواجه شوند که ترولو‌های کوچک «خانه‌»شان است یادر مواجهه با این کلبه‌ها در این محله احساس‌ غول‌پیکر بودن کنند. کسانی که آلبروبلو را از نزدیک ‌دیده‌اند، می‌گویند کلبه‌ها هم‌اندازه نیستند، اما همه یک‌دست و یک‌شکل‌اند و همین تضاد، شهر را دیدنی‌تر و مینیمال‌ کرده‌ است. به نظر، آلبروبلو یکی از شهرهایی‌ است که حرف‌های زیادی برای گفتن‌ دارد و می‌تواند روح هر عابری را تازه ‌کند. از آن دسته شهرهایی که وقتی مسافری پا به آن‌جا می‌گذارد تا مدت‌ها با منظره‌های دلپسندی که دیده‌ است، خاطره‌بازی می‌کند. اگر می‌خواهید قصه آلبربلو و مردمش را بدانید، پرونده امروز زندگی‌سلام فرصت خوبی‌ است که با این شهر کارتونی و تاریخی آشنا شوید.

افسانه‌هایی درباره تاریخچه شهر سفید سنگی

«ترولی آلبربلو» در سال 1996میلادی در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت‌ شد.قدمت این شهر به اواسط قرن 14میلادی برمی‌گردد. هیچ‌ فردی دلیل واقعی این که چرا آلبروبلوهایی‌ها خانه‌های خود را به شکل یک ترولو ساخته‌اند، نمی‌داند، اما افسانه ها و روایت‌های زیادی درباره آن وجود دارد. می‌گویند در گذشته‌های دور یک حاکم اسپانیایی، حکمران آلبروبلو بوده‌ است. مردم به دستور حاکمان محلی برای فرار از مالیات، سقف‌ خانه‌های خود را با سنگ می‌چیدند تا هر زمان داروغه به شهر می‌آمد، سقف خانه‌های خود را خراب‌ و وانمود کنند خانه‌ای در کار نیست و مالیات بی‌مالیات، اما خراب ‌کردن و چیدن دوباره سقف‌های سنگی کار سختی‌ است. پس به سراغ روایت بعدی می‌رویم که در آن آلبروبلو یک جنگل غول‌پیکر توصیف‌ شده ‌است و حاکم آن ساخت‌و‌ساز دایمی در این شهر را ممنوع‌ کرده ‌بود تا جنگل، سبز و بزرگ بماند. کشاورزان اجازه ‌داشتند خانه‌های کوچکی برای زندگی حین کشاورزی بسازند، به شرطی که در آن از هیچ ملاطی استفاده ‌نکنند. به همین دلیل ساخت خانه با سقف‌های سنگی مخروطی و تخته سنگ‌های آهکی در این شهر کوچک آغاز شد و ترولوها به عنوان پناهگاه و انبار مزرعه‌ای موقت یا خانه‌های دایمی کشاورزان استفاده‌ می‌شد. روایت دیگر به معنای آلبروبلو برمی‌گردد. در زبان ایتالیایی «آلبرو» به معنی درخت و «بلو» به معنی زیباست. در واقع آلبروبلو به شهری می‌گویند که درختان زیبایی دارد. روایت آخر به این اشاره ‌دارد که نام این شهر از درخت بلوط وحشی«Arbor Belli» به معنای «درخت جنگ» گرفته‌ شده ‌است؛ چون از چوب آن، تفنگ ساخته‌ می‌شود، اما بیایید وانمود کنیم هیچ‌کدام از این افسانه‌ها جز «درخت زیبا» را نشنیده‌ایم؛ چون صدای آن بهتر از درخت جنگ است.

درون و بیرونِ خانه‌های کله‌ قندی

ترولوها در آلبروبلو به طور معمول یک سازه با یک اتاق هستند و گاهی اوقات دو طبقه. بزرگ‌ترین سازه این شهر مختص به کلیساست. این خانه‌های سنتی از بیرون به شکل گرد و در داخل مربع هستند و درون هرکدام بنا به سلیقه اهالی خانه شکل‌ گرفته ‌است. ترولوها از مصالح بومی آلبروبلو انتخاب، سنگ‌تراشی و برای تزیینات با آهک سفید، سفیدکاری شده‌اند. گفته ‌می‌شود رنگ آهکی که ترولی‌ها از آن ساخته‌ شده‌اند و برای رنگ‌آمیزی دیوارها هم از آن استفاده می‌شود، منعکس‌کننده زمین‌شناسی و منظر محلی شهر است. این طیف رنگی و طراحی آن روی تپه باعث می‌شد که شهر از دوردست و در خط افق ظاهری منحصربه‌فرد و متمایز داشته‌ باشد. بومی‌های آلبروبلو هنوز در ترولی‌های باقی‌مانده از قرن شانزدهم میلادی زندگی ‌می‌کنند و از ترولی‌های جدید که بین قرن 18تا20 ساخته ‌شده‌اند بیشتر به عنوان رستوران، کافه، فروشگاه یا اقامتگاه استفاده می‌شود. با این حال، آلبروبلو با داشتن حدود 1500ترولی یک شهر تاریخی به تمام معناست. در گذشته، بیشتر مردم آلبروبلو با کشاورزی زندگی‌شان را می گذراندند، اما به تدریج صنعت‌ سفالگری و گردشگری هم به مشاغل شهر اضافه ‌شد. سفالگران این شهر با خاک رس منطقه، سفالینه‌های کوچکی به شکل کلبه‌های مخروطی آلبروبلو می‌سازند و آن را به عنوان سوغات شهر می‌فروشند. سوت‌های سفالی و عروسک‌های تودرتو و پارچه‌ای هم از دیگر صنایع‌دستی این شهر است که احتمال‌ دارد در فروشگاه‌های محلی به آن برخورد کنید و فروشنده‌ها با صدای آن غافلگیرتان ‌کنند.

تکنیک ساخت یک شهر سورئال!

آلبروبلو 6 بخش 11 هکتاری دارد. وجود چند ترولی در مرکز شهر باعث‌ شده ‌است تا این شهر شبیه خیابان‌های معمولی ایتالیا نباشد. این ترولی‌ها در خیابان‌های پشتی مرکز هم ادامه دارند و به شکلی سورئال فضای شهر را تحت ‌تاثیر قرار می‌دهند. با این حال زیباترین و عجیب‌ترین بخش آلبروبلو تنها دو منطقه است که در آن خانه‌های کوچک سفید و کله‌قندی در کنار هم درست شبیه خانه‌های «هابیتی»قرار دارند. محله «Rione Monti» که بالای یک تپه کوچک و رو به مرکز شهر مدرن جاخوش‌ کرده، یکی از این دو منطقه است. در این محله تا چشم کار می‌کند ترولو و ترولو و ترولو است. این محله کارتونی، بخش جامانده تاریخ است و قدم ‌زدن در آن شما را به یک سفر تاریخی و گردشی می‌برد. سنت ساختمان‌سازی با دیوار خشک(بدون ملاط) که در ساخت ترولی‌های آلبروبلو از آن استفاده شده یک تکنیک ساختمان‌سازی ماقبل تاریخ است و در سراسر منطقه مدیترانه می‌توان رد پای آن را دید. مردم آلبروبلو دیوار ترولی‌ها را از تخته‌سنگ‌های آهکی شهر می‌ساختند، با قلوه سنگ در و پنجره‌های کوچکی هم برای ترولو می‌گذاشتند و شومینه و طاقچه‌ها در دل دیوار سنگی از تزیینات بی‌برو برگرد این خانه‌های کارتونی است. سقف ترولوها دو پوسته‌ای است؛ پوسته داخلی، گنبدی که از چیدن سنگ‌های گوه‌ای‌شکل(از همان دست سنگ‌هایی که برای ساخت طاق استفاده می‌شد) تشکیل می‌شود و یک مخروط ضدآب بیرونی که از جنس تخته‌سنگ‌های آهکی است. سقف ترولوها در آلبروبلو بیشتر خاکستری یا خاکستری و سفید است و با نشانه‌های اساطیری یا مذهبی تزیین شده‌اند تا اجازه ورود اعمال شیطانی یا بدشانسی را به خانه‌ها ندهد. مردم شهر برای هدایت آب باران در سقف، کانال‌هایی ایجاد کرده‌اند که آب باران را به مخزنی در زیر خانه منتقل و همین‌طور با ساخت پله‌های سنگی باریک، راه را برای رفتن روی پشت‌بام خانه‌ها هموار می‌کند.

روزهای غربت و شهرت آلبروبلو

آلبروبلو در سال 2007 با یک شوک عجیب مواجه‌ شد. بعضی از ترولوها رها شدند، چیزی به تخریب کامل‌شان نمانده بود و از حالت مسکونی هم خارج شده‌ بودند. اتفاقی که برای برخی اقامتگاه‌ها و فروشگاه‌ها هم افتاد، اما با تلاش مسئولان و مردم شهر از کما درآمد و دوباره رونق ‌گرفت. ترولوهای از هم‌ پاشیده با همان تکنیک قدیمی بازسازی و سفیدکاری‌ شدند. سقف‌های مخروطی چیده‌ شدند، مغازه‌ها از سوغاتی‌های شهر پر شد و هتل و هاستل‌هایی (اقامتگاه های اجاره ای) که خود یک ترولو بودند، دوباره کارشان را شروع‌ کردند و این‌گونه «غربت» جای خود را به «شهرت» داد. در واقع شهرداری برای بازیابی ترولی در مرکز تاریخی آلبروبلو،طرحی را کلید زد و موفق هم شد. در این بین برای حفظ هویت شهر قوانین سخت‌گیرانه‌ای وضع‌ شد که حکم بازوی کمکی برای رشد گردشگری را داشت. طبق این قوانین، خانه‌ها باید با همان تکنیک سنتی بازسازی ‌شوند و کسی حق تخریب یا اضافه‌ کردن طبقه به ترولوها را ندارد. فرم اجرا و رنگ ترولوهای بازسازی ‌شده باید شبیه همان کلبه‌های سفید قدیمی باشد تا منظره یک‌دست شهر را به‌هم نزند. همچنین مدیریت شهری باید با حفظ یکپارچگی و کیفیت بصری شهر تلاش ‌کند بافت تاریخی، کشاورزی و هنری شهر را بیشتر معرفی‌ کند و همین‌طور ترتیبی ‌دهد تا محصولات محلی آلبروبلو برای مثال صنایع‌دستی، غذا و محصولات کشاورزی به نوعی نماینده این شهر باشد. روزهای شلوغ آلبروبلو و مسافران زیاد این شهر نشان‌ می‌دهد، این قوانین روی کاغذ نمانده و آلبروبلو به روزهای خوب و خوب‌تر نزدیک شده ‌است.

شبیه‌های کمی متفاوت!

روستای «حران» در ترکیه و خواهرخوانده‌های آلبروبلو در ژاپن، نشان می‌دهد این شهر ایتالیایی تنها نیست

آلبروبلو تنها شهری‌ نیست که خانه‌های مخروطی و معماری عجیب دارد. در کشورهای دیگر هم خبرهایی‌ هست. روستای تاریخی «حران» در ترکیه یکی از مکان هایی است که به ظاهر شبیه‌ آلبروبلو و پیش کسوت‌تر از آن است. همچنین این شهر ایتالیایی، خواهرخوانده‌هایی در شرق آسیا یعنی ژاپن دارد. در این قسمت درباره شباهت و تفاوت این شهر و روستاها با آلبروبلو خواهیم ‌نوشت.

روستای «حران»؛ نسخه ترکی قدیمی

روستای «حران» یا «حاران» موقعیت عجیبی در نقشه و تاریخ دارد. این روستا در استان «شانلی اورفا» ترکیه امروزی و مرز بین ترکیه و سوریه ‌قرار دارد. به گفته تاریخ، این شهر محل درگیری لشکریان ساسانی و روم بوده ‌است که در آن «سورنا» فرمانده لشکر ایرانی با قدرت، لشکر 120هزار نفره روم را شکست ‌می‌دهد. جنگی که نتیجه آن نقطه شروع جنگ‌های 700ساله ایران و روم می‌شود. ظاهر خانه‌ها در این روستا شبیه آلبروبلو از بیرون دایره‌ای با سقف‌های مخروطی، اما با مصالح متفاوت‌‎ یعنی روغن گل سرخ، خاک، کاه و سفیده تخم‌مرغ است. گنبد یا همان سقف‌های مخروطی با آجر چیده ‌شده و هر کدام نشانه یک اتاق هستند . به همین دلیل هرچه این گنبدها در خانه بیشتر باشد؛ یعنی صاحبخانه وضع مالی بهتری داشته ‌است. تاریخچه خانه‌های حران به 6هزار سال پیش برمی‌گردد. هرچند اکنون از حران چیزی جز مجموعه‌ای از خانه‌های مخروطی گِلی نمانده، اما همین خانه‌ها روستا را به یک موزه روباز تاریخی تبدیل ‌کرده است.

گوکایاما و شیراکاواگو؛ خواهرخوانده‌های ژاپنی

وقتی با کسی پیمان خواهر یا برادری می‌بندید لزوما شبیه نیستید، ولی اشتراکاتی دارید که شما را به هم خیلی نزدیک ‌می‌کند. قصه خواهرخوانده‌ شدن شهرها هم همین است. روستاهای «گوکایاما» و «شیراکاواگو» در ژاپن، مکان هایی هستند که در میراث جهانی یونسکو به ثبت‌ رسیده‌اند. بیشترین دلیل معروف بودن این دو شهر خانه‌هایی‌ است که به سبک «مینکا» یک نوع الگو از خانه‌های سنتی ژاپنی ساخته ‌شده‌اند و مردم از قرن نوزدهم تا امروز در آن زندگی ‌می‌کنند. درون مینکاها اغلب همان چیزی ‌است که از معماری ژاپنی به ذهن‌مان خطور می‌کند.درهای چوبی و کشویی، کف پوش‌های تاتامی و ایوان‌های چوبی که خانه را در برگرفته‌اند. روستاهای خواهرخوانده آلبروبلو در یک منطقه سردسیر و پوشیده از جنگل‌های کوهستانی قرار دارند. سقف این‌ خانه‌ها کاه‌اندود، شیب‌دار و به‌قدری محکم است که می‌تواند در برابر بارش شدید برف در فصل زمستان مقاومت‌ کند. سقف این خانه‌ها در این فصل پوشیده از برف است و وقتی سپیدپوش می‌شود، جلوه رویایی و جادویی پیدا می‌کند.

منابع این پرونده:mondayfeelings.com- unesco.org و .