در این فصل از سال افرادی را می بینیم که چادر به دست، در حال تکاندن درخت‌های توت هستند، کاری که فقط محدود به لذت خوردن توت نبود و یک سرگرمی جذاب در دورهمی‌ها محسوب می‌شد.
نویسنده: علیرضا کاردار
به گزارش دیدشهر، اگر یک توت‌خور واقعی باشید یا توت‌خورهای حرفه‌ای را از نزدیک دیده باشید، می‌دانید که توت خوردن آداب خودش را دارد. از همان اول که توت‌ها هنوز به قول معروف «کال» هستند، می‌دانیم که نباید آن‌ها را بچینیم تا زمانی که خوب برسند. بعد که رسیدند هم باید صبر کنیم تا تعدادش به اندازه‌ای برسد که ارزش تکاندن داشته باشد. تا قبل از آن مرحله می‌توان با دستچین کردن از شاخه‌های پایین یا برداشتن توت‌هایی که روی زمین ریخته، با رعایت بهداشت، هوس توت خوردن را ارضا کرد.
یکی از کارهای غلط در توت‌خوری، پرتاب کفش به شاخه‌ها برای ریختن توت‌هاست. چه کاری است خب؟ هم خطر دارد و هم برگ‌های درخت بینوا چه گناهی کرده‌اند؟ البته گاهی بعضی توت‌ها به تکاندن هم نمی‌رسند و باید تا دانه آخر همان‌طور از سر درخت چید و خورد؛ مثل توت‌های وسط بولوارها. خب، حالا توت‌ها رسیده و زیاد شده‌اند و باید یک روز تعطیل که همه اعضای خانواده و فامیل هستند، صبح زود تا هوا سرد نشده و گنجشک‌ها هم حساب‌شان را نرسیده‌اند، درخت را بتکانیم. مراحلش هم این‌طوری است که بزرگ خانواده چادرشبی که مخصوص همین کار است و پارسال شسته را می‌آورد، بقیه اعضای خانواده آن را دور تا دور درخت می‌گیرند و یکی از اعضای نوجوان خانواده که هم سبک است و هم چالاک و البته مراقب خودش هم هست، از درخت بالا می‌رود.
تکنیک اصلی تکاندن درخت هم این‌گونه است که شخص تکاننده باید دو دستش را به یک شاخه ضخیم بگیرد، روی کمر یک شاخه کلفت دیگر بایستد و با پایش ضربه‌های آهسته به درخت بزند. خیلی هم باید مراقب افتادن و شکستن شاخ و برگ درخت باشد. پایینی‌ها هم می‌توانند به او گرا بدهند که «حالا برو اون ورتر… پایین پات… بالای سرت هم پره…»! بعد که مرحله تکاندن تمام شد و شخص روی درخت هم به سلامتی پایین آمد، اگر گیرندگان چادر داخلش چیزی باقی گذاشته باشند، باید توت‌های سالم را از آشغال‌ها جدا کرد و داخل ظرف ریخت. یک نکته مهم که قدیمی‌ها به آن معتقد بودند، ظرف کردن توت و دادن به همسایه‌هاست. ظرف‌هایی که کف آن چند برگ توت گذاشته شده و توت‌ها را با سلیقه روی آن‌ها می ریزند و یکی دو تا گل هم روی آن می‌گذارند. همسایه هم بعد از این که توت‌ها را زیر باد کولر خورد، بشقاب را با میوه،شیرینی یا نبات و آب نبات پر کند و بازگرداند.
مکان و زمان توت خوری
توت تمیز را با شکم خالی بخورید، بعدش دوغ محلی بنوشید و … تا هضم آن راحت‌تر باشد.
هر سال بیشتر شاهد از بین رفتن درختان توت در سطح و حاشیه شهر و مناطق ییلاقی هستیم. دلیلش هم ممکن است منطقی باشد؛ از کم‌آبی گرفته که البته درخت توت به آب زیادی نیاز ندارد تا ایجاد آلودگی برای معابر و البته گسترش ساخت و سازها. زمانی در هر کوچه و محله درختان توتی بودند که وقف مردم شده بودند.
بد نیست این را هم درنظر بگیریم که خوردن زیاد توت مضر است و قدیمی‌ها بعد از توت‌خوری، دوغ می‌خورده‌اند. دلیلش هم این است که گفته می‌شود طبع توت گرم است و برای جلوگیری از نفخ و شکم‌درد و همچنین از بین بردن آلودگی‌هایی که روی آن نشسته، باید بعد از خوردن توت، دوغ و مخصوصا دوغ دست‌ساز و محلی خورد. همچنین متخصصان توصیه می‌کنند موقعی توت بخورید که شکم خالی باشد، مثلا صبح ناشتا یا عصر در فاصله ناهار و شام تا زودتر هضم و مواد مغذی آن بهتر جذب بدن شود. ️معمولا اگر روی غذاهای سنگین به خصوص غذاهای گوشتی، توت بخوریم هضم آن مشکل است و باعث ایجاد نفخ می‌شود.
ایستگاه اول و آخر توت
توت‌ها از مرحله چیدن تا تبدیل به محصولات جانبی چه چرخه‌ای را می‌گذرانند؟
اردیبهشت نقطه شروع توت و توت‌تکانی است. در این ماه، توت‌های سفید کم‌کم می‌رسند و بعد از آن وقت رنگ انداختن شاه‌توت‌هاست. توت، میوه پربرکتی است و روش‌هایی زیادی برای حفظ آن در سراسر سال وجود دارد. در این قسمت از ایستگاه اول و آخر توت‌ها می‌گوییم.
توت تازه‌خوری اصلا همه لذت خوردن توت به تازه چیدن آن از روی درخت است. وقتی که توت‌های سفید و شیرین از لابه‌لای برگ‌های سبز درخت خودنمایی‌می‌کنند و هنوز دست کسی به آن‌ها نرسیده است. خیلی‌ها معتقدند باید پارچه‌ای زیر درخت توت گرفت، آن را از روی درخت تکاند و باران توت راه انداخت. هر فنجان 140 گرمی توت، 88درصد آب دارد و تنها 60 کالری. به همین دلیل است که با خوردن چند دانه توت هم کام‌تان شیرین می‌شود، هم می‌توانید تشنگی‌تان را رفع کنید و هم نگران اضافه‌وزن نباشید.
شیره توت «شیره توت‌پزان» خاطره جمعی زنان قدیمی است. زنان هر آبادی بعد از جمع و کیلو کردن توت‌های هر فرد، آن را در دیگ می‌ریختند و به صورت دسته‌جمعی شیره می‌پختند. پخت شیره توت کار پرزحمتی بود که باید برای آن حوصله به خرج می‌دادند. از آن دست کارهایی که اگر یک لحظه از آن غافل شوید شاید آب توت‌ها ته بکشد و بسوزد. این روش برای میوه توت که نچیده، آب می‌اندازد و ماندگاری کمی دارد یک راه‌حل کاربردی به حساب می‌آید. شیره توت کالری بالایی دارد و برای کسانی که دیابت دارند بهترین جایگزین مربا و شکر است.
توت خشک برای خشک‌کردن، توت رسمی، همان توت‌هایی که خال‌های سیاه دارند مناسب‌تر از بقیه است. در گذشته پارچه‌های نخی سفید و بزرگی را زیر شاخه‌های درخت توت پهن می‌کردند و تا زمانی که آفتاب آن‌ها را خشک نکرده بود، دست به توت‌ها نمی‌زدند. هم اکنون به دلیل آلودگی هوا حتی در روستاها، توت را به صورت صنعتی خشک می‌کنند. توت خشک برای بعضی حکم قند در قندان را دارد. مقادیر زیادی ویتامین، آهن، کلسیم، آنتی‌اکسیدان‌های مختلف و پروتئین از چیزهایی است که می‌توانید با خوردن توت خشک به دست بیاورید.
برگ توت چیدن توت در ظرف قاعده دارد. اول باید چند ردیف برگ چید، بعد توت را داخل ظرف ریخت و در نهایت باز هم با چند لایه برگ روی آن را پوشاند. بعضی هم با دمنوش برگ درخت توت، آرتروز و دردهای مفصلی خود را کم می‌کنند. بیش از همه این‌ها برگ درخت توت، غذای اصلی کرم‌های ابریشم است. نوغان‌داران(تولیدکننده‌های کرم ابریشم) همیشه در فصل بهار به دنبال برگ تازه درخت توت هستند؛ چون کرم ابریشم بعد از بیرون آمدن از تخم، هیچ غذای دیگری جز برگ درخت توت نمی‌خورد.