چای علاوه بر این که محصولی زراعی به حساب میآید، مصرف آن در نوع خود تبدیل به فرهنگی خاص هم شده و این فرهنگ متناسب با شرایط اقلیمی و آدابورسوم محلی تا حدود زیادی در نقاط مختلف کشورمان متفاوت است.
در اینجا به 3 مورد از آداب و رسوم نوشیدن چای در اقوام مختلف ایرانی اشاره می کنیم.
1- قاشق چای خوری نباید داخل استکان باشد
در میان اغلب طوایف خوزستان مرسوم است که قاشق چای خوری نباید داخل استکان باشد و باید قاشق در کنار استکان و روی نعلبکی گذاشته شود و اگر میزبانی قاشق را درون استکان قرار دهد، این عمل نوعی بیاحترامی محسوب میشود. همچنین در طایفه «چنانه» در جنوب ایران چای بسیار غلیظ نوشیده میشود و اگر میزبانی چای «کم رنگ» برای مهمان خود بیاورد، با شکایت مهمان مواجه خواهد شد.
2- چای تازه برای مهمان تازه
در برخی نقاط کشور از جمله در میان عربهای هموطنمان در خوزستان هم آداب و رسوم خاصی برای نوشیدن چای وجود دارد. مثلا در میان طایفه «سرخه» در غرب شهرستان شوش، در صورتی که چای آماده برای یک مهمان خاص وجود داشته باشد، اگر مهمانی جدید به جمع اضافه شود، به نشانه احترام مهمان جدید حتی با وجود تازه دم بودن چای، صاحبخانه خود را موظف به تهیه یا دم کردن چای جدید میداند.
3- هر مهمان، یک قندان
رسم دیگری درباره چای که در بسیاری از مناطق وجود دارد، این است که کسی که یک یا چند چای خورده و دیگر تمایلی به صرف چای ندارد، باید استکان چای خود را روی نعلبکی بخواباند. این رسم در چایخانههای قدیمی کاربرد بیشتری داشته و مادامی که مشتریان استکانهای خود را نخواباندهاند، برای آن ها چای سرو می شده است. در میان برخی اقوام آذری هم مرسوم است که در مهمانیها برای هر مهمان که چای میخواهد، یک قندان گذاشته شود.