اینکه با احداث چند خانه بوم گردی بتوانیم موفق بشویم کمی ساده انگارانه است چرا که در چند سال اخیر افرادی بودند که بدون توجه به شرایط آن ، سرمایه گذاری کرده ولی با شکست مواجه شده اند.
نویسنده: زهره توکلی
ایرانی‌ها به میهمان نوازی معروف هستند. حتی در قدیم که هتل و مسافرخانه و… نبوده علاوه بر خانه‌ها، مکان‌هایی برای استراحت یا اقامت شبانه مسافران نظیر کاروانسراها درنظر گرفته شده بود. حالا این ویژگی فرهنگی به اضافه تدابیری برای توسعه گردشگری، به یکی از مهم‌ترین نیازهای گردشگران پاسخ می‌دهد: ایجاد مکان‌هایی ساده و صمیمی برای اقامت همراه با آرامش.
درواقع با پیشرفت روزافزون تکنولوژی و با‌وجود هتل‌های مدرن و لوکس، شهرنشین‌ها به‌دلیل خسته شدن از زندگی پرهیاهو و ماشینی، همراه با آلودگی صوتی و… به‌دنبال مکان‌هایی هستند که در عین سکوت و آرامش، صمیمت گذشته را داشته باشد. این همان اقامتگاه بومگردی است که قدمت آن به 2 دهه گذشته بر‌می‌گردد.
اما با اینکه بیش از 2 دهه از راه‌اندازی این اقامتگاه‌های بومگردی در ایران می‌گذرد، استفاده از آنها در همه شهرهای بوم گردی کشور مرسوم نیست و برخی از آنها به‌دلیل استفاده نکردن گردشگران، تعطیل شده‌اند.
یکی از دلایل مهم آن بی‌تجربگی مدیران اقامتگاه‌ها بواسطه نبود آموزش‌های لازم است، کاری که برای شروع هر حرفه‌ای ضرورت دارد.
اکولوژ یا خانه‌های بوم گردی، اقامتگاه‌هایی هستند که با معماری بومی، بافت تاریخی و سیمای طبیعی منطقه سازگاری دارند و ضمن توجه به کیفیت، سعی می‌کنند بین گردشگر و جامعه محلی، تعامل ایجاد کنند. بنابراین گردشگران در کنار اقامت در خانه‌های محلی و برخورداری از فضای صمیمی با بومی‌های منطقه، با شیوه زندگی اقوام مختلف هم آشنا خواهند شد.
با این همه، نداشتن اطلاعات کافی از راهکارهای جذب گردشگر و… موجب شده که بجز معدودی از اقامتگاه‌های بومگردی کشور در شهرهای استان‌های شمالی، بسیاری از این اقامتگاه‌ها، اغلب سال خالی از گردشگر باشند. از این‌رو مدتی است که دورهمی‌هایی با هدف انتقال تجربیات مدیران باسابقه اقامتگاه‌های بومگردی به افرادی که به تازگی وارد این حرفه شده‌اند، در سراسر کشور و به‌صورت محدود در حال برگزاری است.
بهمن مردانلو، عضو هیأت مدیره بومگردی که خود یکی از دعوت شدگان به این دورهمی‌ها برای انتقال تجربیات 14 ساله خود در حوزه بومگردی بویژه بومگردی عشایر بوده است، می‌گوید: آموزش به مدیران تازه وارد و انتقال تجربیات می‌تواند آنها را در جذب گردشگر بسیار کمک کند. اما این تجربیات شامل چه مواردی می‌شود؟ به گفته وی، آگاهی از شیوه رفتاری، خواسته‌ها و حتی باورهای ذهنی گردشگران بخصوص گردشگران خارجی در جذب گردشگر از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است.
به طور مثال، مدتی است که تجربه حضور گردشگران چینی را در اقامتگاه بومگردی دارم و متوجه شده‌ام که اگر مدیر اقامتگاهی می‌خواهد گردشگر چینی جذب کند باید بداند که اینترنت و آب جوش از درخواست‌های مهم چینی‌هاست که باید شرایط آن فراهم باشد. یا اینکه چینی‌ها طبق باورهای ذهنی خود تمایلی ندارند در طبقاتی که عدد 3 دارد نظیر اعداد 3 و 13 مستقر شوند و اقامت در طبقات پایین‌تر را ترجیح می‌دهند.
مردانلو می‌افزاید: چینی‌ها تمایل دارند به هر کشوری که می‌روند بتوانند غذای سنتی‌شان را تهیه کنند. بنابراین باید به اینها مجوز ورود به آشپرخانه را بدهیم چون آنها حتی برخی مواد غذایی نظیر ماهی خشک را همراه خود می‌آورند.
وی می‌گوید: نکته مهم دیگری که موجب رونق بوم گردی می‌شود این است که باید بوم گردی‌ها از همان امکانات طبیعی و ساده خودشان استفاده کنند. یعنی به جای استفاده از خوراکی‌های غیرسنتی، از غذاها و نوشیدنی‌های محلی برای پذیرایی گردشگران استفاده شود.
به طور مثال اگر این امکان را برای گردشگری خارجی فراهم کرده‌اید که خودش تخم مرغ‌های محلی را برای تهیه صبحانه جمع‌آوری کند، نباید گردشگر با تخم مرغ‌های دارای برچسب یا مهر تاریخ تولید و انقضا و تصویر برند یک شرکت، مواجه شود. این یعنی ما در ارائه امکانات صداقت نداریم و تأثیر منفی در جذب گردشگر دارد.
به گفته مردانلو، گردشگری فقط به غذا و اقامت محدود نمی‌شود بلکه در کنار آنها باید از دیگر جاذبه‌ها اعم از بازی‌های فکری، مکان‌های دیدنی و… هم برای جذب گردشگر بهره برد که یکی از کارهایی که در این دورهمی‌ها مطرح می‌شود، معرفی بازی‌های خاص است.
وی اضافه می‌کند: علاوه بر اینها باید آداب و رسوم و شرایط مردم بومی روستا در اولویت قرار داده شود و مدیران اقامتگاه‌ها باید هنگام رزرو، شرایط خاص منطقه را برای گردشگر توضیح دهند. توجه به این موارد نه تنها موجب کاهش جذب گردشگر نمی‌شود بلکه نشان می‌دهد که آن منطقه گردشگری، خاص است و گردشگران خاصی هم جذب این مناطق می‌شوند.
مردانلو اظهار می‌دارد: حفاظت از محیط زیست هم از دیگر مواردی است که فعالان بوم گردی باید به آن توجه کنند. لذا در این دورهمی ها معمولاً 2 نفر از دوستداران محیط زیست هم حضور دارند تا در خصوص حفاظت از محیط زیست مواردی را به مدیران یادآورشوند.
ضرورت توجه به محیط زیست هم به این علت است که اغلب اقامتگاه‌های بوم گردی در طبیعت و روستا قرار دارند. لذا حفاظت از محیط زیست و رعایت بهداشت در منطقه بسیار مهم است چون اگر آسیبی نظیر انباشت زباله و… به منطقه گردشگری وارد شود در مرحله نخست اقامتگاه بواسطه کاهش ورود گردشگر به منطقه دچار زیان می‌شود.
نوآوری و خلاقیت لازمه فعالیت در حوزه بومگردی
به گفته وی، بزرگترین مشکل در حوزه بوم گردی کشور، کپی کردن‌هایی است که تناسبی با آن منطقه گردشگری یا فرهنگ فرد گردشگر ندارد.
وی تصریح می‌کند: به طور مثال در یکی از استان‌های اقامتگاهی، غذای محلی خاصی را به گردشگر داده یا در طراحی و ساخت اقامتگاه از کاهگل استفاده می‌کنند که مورد استقبال قرار گرفته است. حال آنکه اگر بقیه اقامتگاه‌ها در دیگر نقاط کشور هم بخواهند بدون توجه به شرایط منطقه یا فرهنگ گردشگر از همین نوع غذا یا همین طراحی در اقامتگاه استفاده کنند، کاملاً اشتباه است.
مردانلو می‌گوید: متأسفانه بسیاری از افراد شاغل در حرفه‌های دیگر که به هر دلیلی در حرفه بوم گردی فعال هستند، بدون اینکه آموزش‌های لازم را در خصوص این حرفه نظیر اطلاعات گردشگری، ویژگی‌های میزبان، رفتار با میهمان و… فراگرفته باشند، به این حرفه مشغول شده‌اند.
این گونه است که گردشگر وارد اقامتگاه بوم گردی شهری می‌شود که می‌داند فلان دمنوش در آن مشهور است اما در اقامتگاه به جای اینکه از آن دمنوش معروف شهر برای پذیرایی از گردشگر استفاده شود از نوشیدنی انرژی زا با برند خاص و… استفاده می‌شود. این یعنی اینکه هنوز بلد نیستیم چگونه به میهمان، بخصوص گردشگر خارجی، احترام بگذاریم.