4 کلیسای ایرانی که جهانی هستند

نویسنده: محمد باریکانی

به گزارش دیدشهر، ارمنستان، نخستین سرزمینی ‌است که مسیحیت را در سال301 میلادی به‌عنوان دین رسمی خود اعلام کرد. این کشور در این دوران یکی از ساتراپ‌های اشکانی بود و پس از پیروزی تیرداد بر رومیان عنوان نخستین کشور مسیحی جهان را به‌خود اختصاص داد. پیش از آن، آیین‌های مهر و میترایی اشکانی در این کشور رواج داشت.

اچمیادزین مذهبی‌ترین شهر ارامنه در جهان است که کلیساهای متعدد تاریخی دارد. کلیسای جامع اچمیادزین قرن7 میلادی توسط گریگور روشنگر بنیانگذاری شد و حالا در فهرست میراث جهانی یونسکو است. ایران و ارمنستان هر دو کلیساهای تاریخی متعددی را در خود جای داده‌اند و همزیستی مسالحت‌آمیز ادیان در ایران از دیرباز تا کونون موجب شده است که هنر و معماری در این فضاها به ثبت جهانی کلیساهای باشکوه ایران در یونسکو منجر شود. 10کلیسای مهم و تاریخی ارامنه در ایران در فهرست یونسکو ثبت شده‌اند. در این نوشتار با کلیساهای ثبت جهانی شده ایران آشنا می‌شویم.

1- کلیسای چوپان (آندره ورتی مقدس)

کلیسای چوپان یک بنای دوره صفوی است که در جلفا و در کنار رود ارس درست در مسیر کلیسای سنت استپانوس قرار دارد. این کلیسا از آن جهت کلیسای چوپان نام گرفته که در چراگاه منطقه دره شام بنا شده بود و محل عبادت چوپان‌های ارمنی این منطقه بود. روایت دیگری وجود دارد که براساس آن، این کلیسا از آن جهت که توسط 2برادر چوپان ساخته شده است به این نام شناخته می‌شود. این کلیسا در سال۱۵۱۸ میلادی احداث و در سال۱۸۳۶ میلادی بازسازی شده است. کلیسای چوپان که در زبان محلی به «ناخیرچی» مشهور است، سال۲۰۰۸ در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شد.

2- کلیسای زور زور (مریم مقدس)

ساخت کلیسای زور زور در سال۱۲۹۸ میلادی توسط اسقف اعظم سنت تادئوس به نام زکریا آغاز شد و این کلیسا به یکی از مراکز آموزش مذهبی، فرهنگی و ادبی ارامنه تبدیل شد. ساخت کلیسای زور زور در سال۱۳۱۴ میلادی پایان یافت. این کلیسا تا اوایل قرن هفدهم و در طول جنگ‌های ایران و عثمانی به فعالیت خود ادامه داد، اما از آن زمان به بعد رها و منسوخ شد. سال۱۹۸۸، احتمال غرق شدن کلیسا در سد بارون مطرح شد و سازمان میراث فرهنگی با همراهی کارشناسان در اقدامی جالب این ساختمان تاریخی را به‌طور کامل جابه‌جا کردند. این کلیسا در فهرست میراث جهانی یونسکو ثبت شده است.

3- قره کلیسا (تادئوس مقدس):

کلیسای تاریخی تادئوس مقدس که به آن کلیسای تاتاووس هم می‌گویند، در استان آذربایجان غربی و شهرستان چالدران و روستایی به همین نام قرار دارد. قره‌کلیسا یکی از مهم‌ترین کلیساهای مسیحیان جهان است که سالانه ارامنه بسیاری برای زیارت آن از نقاط مختلف جهان به این روستا سفر می‌کنند. کلیسای تادئوس مقدس معماری بی‌نظیری دارد و همین موضوع هم آن را از دیگر کلیساهای ایران متمایز کرده است. یکی از مهم‌ترین شاخصه‌های منحصربه‌فرد این کلیسا، تزئین دیوارهای آن با تصاویر داستان‌هایی از شاهنامه فردوسی است. این کلیسا به‌دلیل حجم‌‌ کاری‌ که در بخش‌های مختلف آن شده به‌عنوان یک اثر هنری زیبا نیز شناخته می‌شود. ارامنه معتقدند این کلیسا بر قبر یکی از حواریون مسیح ساخته شده است. قره‌کلیسا ثبت جهانی شده است.

4-استپانوس مقدس (سنت استفان)

کلیسای سنت استپانوس یا استپانوس مقدس در استان آذربایجان شرقی و در ۱۷کیلومتری شهر جلفا در منطقه صومعه سرخ (قزل وانک) قرار دارد. کلیسای سنت استپانوس مقدس دومین کلیسای مهم مسیحیان شاخه گریگوری بعد از قره‌کلیسا است. این بنا در قرن نهم میلادی ساخته شد، اما به‌دلیل زلزله خسارت‌های بسیار دید و در دوران صفویه بود که مرمت و بازسازی شد. این کلیسا همانند و همزمان با قره‌کلیسا ساخته شده و سبک معماری آن تلفیقی از شیوه‌های مختلف معماری اورارتو، اشکانی و رومی است که بعد از به‌وجود آمدن کلیسای جامع اچمیادزین، قره‌کلیسا و کلیسای صلیب مقدس و سنت استپانوس به شیوه معماری ارمنی شهرت یافت.