افزایش بی‌رویه شهریه مدارس غیردولتی، عدالت آموزشی را تهدید می‌کند و خانواده‌های زیادی را تحت فشار قرار داده است. در این مقاله، دلایل، پیامدها و راهکارهای مقابله با این بحران بررسی شده است.
دیدشهر: آموزش، یکی از پایه‌های اصلی توسعه هر جامعه‌ای است و عدالت در دسترسی به آن، نقش کلیدی در شکل‌گیری فرصت‌های برابر ایفا می‌کند. اما در سال‌های اخیر، با افزایش شدید و بی‌ضابطه شهریه مدارس به‌ویژه در بخش غیردولتی، این اصل بنیادین با تهدیدی جدی مواجه شده است. خانواده‌های زیادی امروز با فشار مالی سنگینی برای تأمین هزینه تحصیل فرزندانشان روبه‌رو هستند و این شرایط، به نوعی تبعیض آموزشی دامن می‌زند.
شهریه‌هایی که از درآمد خانواده‌ها سبقت گرفته‌اند
مطابق گزارش‌های میدانی، شهریه برخی مدارس غیرانتفاعی در سال تحصیلی جدید تا بیش از ۶۰ درصد افزایش یافته است. این در حالی است که رشد درآمد خانوارها با چنین نرخ‌هایی همخوانی ندارد. والدین بسیاری مجبورند برای ثبت‌نام فرزندشان، از پس‌اندازهای خود استفاده کنند یا حتی وام بگیرند.
افزایش شهریه‌ها نه‌تنها به شکل رسمی و مصوب، بلکه در قالب هزینه‌های جانبی غیرضروری نیز بر خانواده‌ها تحمیل می‌شود. از کلاس‌های فوق‌برنامه، اردوهای تفریحی و پایگاه‌های تابستانی گرفته تا برنامه‌های خاص تغذیه و پوشش لباس متحدالشکل، همگی بار مالی مضاعفی ایجاد می‌کنند.
وقتی مدارس به بنگاه اقتصادی تبدیل می‌شوند
در شرایط فعلی، برخی مدارس غیردولتی از رسالت آموزشی خود فاصله گرفته و عملاً به بنگاه‌هایی با انگیزه‌های اقتصادی تبدیل شده‌اند. این مدارس با تبلیغ خدمات لوکس و نمایش امکانات غیرآموزشی، سعی در جذب خانواده‌های مرفه دارند؛ اما در عمل، آموزش به کالایی لوکس تبدیل شده است.
این شرایط در تضاد کامل با اصل عدالت آموزشی است. دانش‌آموزان با استعداد اما فاقد توان مالی، از دسترسی به آموزش با کیفیت محروم می‌شوند و این شکاف، تبعات اجتماعی و روانی بلندمدتی به دنبال دارد.
نبود نظارت؛ ریشه اصلی بحران شهریه
یکی از مهم‌ترین دلایل رشد کنترل‌نشده شهریه‌ها، ضعف نظارت از سوی وزارت آموزش‌وپرورش و ادارات مناطق است. نبود دستورالعمل‌های مشخص، کمبود بازرسان تخصصی و در مواردی روابط غیررسمی میان مدیران مدارس و نهادهای نظارتی، فضا را برای سوءاستفاده مهیا کرده است.
در برخی موارد، حتی خانواده‌ها از شفاف نبودن آیتم‌های شهریه گلایه دارند و مدارس، جزئیات خدمات قابل پرداخت را به درستی اعلام نمی‌کنند. نتیجه این بی‌نظمی، سردرگمی والدین و بی‌اعتمادی نسبت به نظام آموزشی است.
پیامدهای خطرناک افزایش بی‌ضابطه شهریه
۱. افزایش شکاف طبقاتی در آموزش
۲. خروج تدریجی خانواده‌های متوسط از مدارک با کیفیت
۳. افزایش اضطراب و فشار روانی بر والدین و دانش‌آموزان
۴. ایجاد نارضایتی عمومی از نظام آموزشی
۵. کاهش سرمایه اجتماعی آموزش و پرورش
نتیجه‌گیری: بازگشت به رسالت آموزشی
مدارس باید به جای تمرکز بر خدمات تجملی و شهریه‌های نجومی، به کیفیت آموزش و تربیت نسل آینده بیندیشند. آموزش نباید به کالایی لوکس تبدیل شود؛ بلکه باید همچنان حق مسلم همه کودکان باشد. برای رسیدن به این هدف، شفافیت، نظارت مؤثر و سیاست‌گذاری عادلانه ضرورت دارد.
