موزه لوور که گنجینه بزرگی از هنر، فرهنگ و تاریخ بشریت را در دل خود جای داده آثار باستانی زیادی هم از کشورمان به اشکال مختلف به آن راه یافته است.
موزه لوور را بیشتر ما میشناسیم، شاید گاهی مثل برخی از مسئولان در تلفظش مشکل داشته باشیم، اما بعید است اسم این گنجینه شگفتانگیز تاریخ بشریت که خودش یک بنای باشکوه و شاهکار معماری است به گوشمان نخورده باشد. موزهای در مرکز پاریس که بیش از 380 هزار اثر هنری از دوران پیش از تاریخ تا امروز را در خود جای داده است. هرچند در حال حاضر فقط 35 هزار اثر آن امکان بازدید دارد که همان هم ساعتها زمان میبرد. لوور که سالهاست با میانگین 10 میلیون بازدیدکننده در سال پربازدیدترین موزه جهان است بازمانده کاخی از قرن 12 میلادی است که بخشی از استحکامات شهر محسوب میشد. بنایی باشکوه که با بزرگ شدن شهر و تغییراتی در آن از قرن 16 میلادی تبدیل به مکانی برای اقامت پادشاهان فرانسوی شد. از 1682 میلادی که کاخ پادشاهان به ورسای منتقل شد لوور بهعنوان نمادی از شکوه پادشاهی فرانسوی به دنیا معرفی شد که عتیقههای فراوانی را از گوشه و کنار دنیا بهخصوص آفریقا در خود داشت. در 10 اوت 1793 میلادی تاریخ 231 ساله لوور بهعنوان یک موزه آغاز شد تا میزبان هنر، تاریخ و فرهنگ بشریت باشد. هرچند متاسفانه بخش زیادی از آن چه در این موزه وجود دارد دهه ها قبل به اشکال مختلف، به ویژه در حفاریهایی که انجام شده کشف و به فرانسه منتقل شده است تا امروز فرانسویها پز آن را بدهند. در این مطلب به بهانه سالروز افتتاح این موزه، سراغ معروفترین آثاری که در آن وجود دارد بهویژه از کشورمان رفتیم.
معروفترین آثار جهانی در لوور
قانون حمورابی از جنس بازالت قانونی که به دستور حمورابی، شاه بابل نوشته شد و شامل ۲۸۲ ماده در باب حقوق جزا و حقوق مدنی و حقوق تجارت است. ستونی که قوانین حمورابی بر روی آن حک شده از بازالت است و در حدود ۲٫۵ متر ارتفاع دارد. متن قوانین گرداگرد این ستون در ۳۴ ردیف به خط میخی نوشته شده است. بد نیست بدانید قانون حمورابی نخستین سند شناخته شدهای است که در آن یک فرمانروا به اعلان عمومی یک مجموعه کامل قوانین برای ملت خود اقدام میکند. این قانون شامل حقوق و روابط افراد با یکدیگر با تکیه بر عوامل مهم اقتصادی در آن دوران است. به یکی از بندهای این قانون توجه کنید: «اگر از کسی دزدی شد و دزد گرفته نشد او باید با سوگند آن چه را از او دزدیده شده،بیان کند و جامعه یا آنکه در محدوده قدرت او این دزدی رخ داده باید دزدی را جبران کند».
مونالیزای مرموز و مشهور نیازی به معرفی ندارد؛ شاهکاری از داوینچی ایتالیایی که بهخاطر لبخند بسیار مرموز مدل نقاشی و همچنین سبک نوین نقاشی داوینچی در آن زمان، به شهرت جهانی رسید و بارها سرقت شد که یک بار آن از خود موزه لوور بود. حدود 100 سال قبل این تابلو که نمیتوان روی آن قیمتی گذاشت سرقت شد و بعدها مشخص شد کار یک ایتالیایی بوده که نسبت به حضور این شاهکار ایتالیایی در لوور فرانسه معترض بوده. لبخند ژوکوند دستخوش اتفاقات دیگری هم بوده. بهطور مثال در سال ۱۹۵۶ شخصی اقدام به پاشیدن اسید به قسمت پایینی تابلو کرد که مرمت آن سالها به طول انجامید. همینطور در دهههای ۶۰ و ۷۰ میلادی شهرهای نیویورک، توکیو و مسکو میزبان این تابلو بودند. اما 2 سال قبل و به رغم امنیت زیاد این تابلو، یک مرد در لباس پیرزنی نزدیک تابلو شد و یک کیک خامهای را به سمتش پرتاب کرد تا به گرمایش زمین و تخریب محیط زیست اعتراض کرده باشد. خوشبختانه کیک به شیشه جلوی تابلو خورد و تابلو آسیبی ندید.
کاتب نشسته با 4 هزار سال قدمت یکی از شاهکارهای هنر دنیا که در لوور است تندیسی است که یک کاتب نشسته را نشان میدهد. این شاهکار که عمری بیش از 4 هزار سال دارد در سال ۱۸۵۰ میلادی در سقاره کشف شد و متعلق به پادشاهی کهن مصر است. زمانیکه امکانات زیادی برای ساخت چنین تندیسی نبوده، دقت بالا در طراحی آن، جزئیات و نسبتهای دقیق نشان دهنده هوش و هنر سرشار خالق این اثر بوده است.
شاهکارهای ایرانی در لوور که از تماشایشان محرومیم
بخش ایران موزه لوور اهمیت زیاد و بازدیدکنندههای فراوانی دارد، چون ایران امپراتوری دنیای کهن بوده و بهنوعی مرکز جهان. آثار باستانی ایرانی معمولاً از طریق امپراتوری عثمانی به اروپا راه یافتند، درنتیجه تاجران تصور میکردند که این آثار ریشههای ارمنی یا ترکی دارند. انتقال آثار باستانی ایران به موزه لوور طی یک دوره تقریبا 90 ساله (1885 تا 1979 میلادی) و در چندین مرحله اتفاق افتاده است. در دوران سلطنت ناصرالدین شاه امتیازهای زیادی به بیگانگان واگذار شد. بهطور مثال دولت فرانسه امتیاز کاوش های باستانی در ایران را به دست آورد و این سرآغازی بود بر انتقال گسترده و قانونی آثار ارزشمند ایران باستان به اروپا. فصل اول اکتشافات فرانسویها در سال 1885 و 86 میلادی (حدود 140 سال پیش) در زمان سلطنت ناصرالدین شاه و به سرپرستی مارسل دیولافوا انجام شد. در این دوره هدف اصلی صرفا غارت و دزدیدن آثار ارزشمند باستانی ایران بود و هیچگونه عملیات علمی باستان شناسی صورت نگرفت. ژاک دومورگان، سرپرستی دومین گروه باستان شناسان فرانسوی را که به ایران آمدند،برعهده داشت. او یک مهندس معدن و آشنا به خط و زبانهای باستانی بود. برخلاف دیولافوا که صرفاً به غارت آثار باستانی مشغول بود، ژاک دومورگان بیشتر به مطالعات پیش از تاریخ گرایش داشت و میکوشید تا ریشه و خاستگاه اولیه تمدنهای بشری را کشف و اثبات کند. او توانست از طریق روابط دیپلماتیک و تلاش تولوزان، پزشک مخصوص ناصر الدین شاه، امتیاز انحصاری کاوش و حفاری در شوش را بگیرد. بعدها هم مظفرالدین شاه در سال ۱۹۰۰ بهموجب امضای قراردادی، تمامی آثار قابل حمل کشفشده یا در آستانه کشف شدن به جز نقره و طلا در منطقه شوش را به فرانسه واگذار کرد که نتیجهاش شد حجم زیادی از آثار باستانی با ارزشی که در لوور است و شاخصترینشان را مرور میکنیم.
ناپیرآسو
در سال ۱۹۰۳میلادی، باستانشناسی به نام ژاک دو مورگان بهعنوان عضوی از هیئت اعزامی کاوش فرانسه به ایران، یک مجسمه ۱۳۰ سانتیمتری و ۱۷۵۰ کیلوگرمی را در اتاقهای بالایی پرستشگاه نینهورساگ در شهر شوش کشف کرد که با پوشش و تزیینی از مس، روی قالبی برنزی ساخته شده بود. همچنین این مجسمه، بزرگترین نمونه از مجسمههای برنزی ایلامی شناخته شده است.
یادبود اونتاش ناپیریشا
سنگنگاره یادبود اونتاش ناپیریشا از آثار باستانی دوره عیلام است. بر روی این سنگ نگاره باستانی نقش زنی حک شده است که دم ماهی دارد و مارهایی را در دستان خود گرفته است. در بالای تصویر کامل این سنگ نگاره، کاهنههای معبد در حال عبور هستند. جنس این سنگنگاره از ماسه سنگ است. این اثر که مربوط به دوره عیلامی میانه و دودمان ایگی هالکید است، مربوط به ۱۳۴۰ تا ۱۳۰۰ پیش از میلاد است.
نخریسی با ماهی سرخشده
سنگنگاره زن عیلامی و ندیمه از آثار باستانی دوره عیلامی است. بر روی این سنگ نگاره نقش زنی عیلامی وجود دارد که در حال نخریسی است و موهایش را به زیبایی آراسته و ندیمه اش او را باد میزند. زن عیلامی بر روی چهارپایهای نشسته و مشغول نخریسی است، جلوی او هم میزی با بشقاب غذا (ماهی سرخ شده) قرار دارد. تاریخ ساخت این سنگنگاره سده هفتم و هشتم پیش از میلاد است.
تندیس فاخته لاجوردی
تندیس فاخته لاجوردی از آثار باستانی دوره عیلام است. این اثر باستانی از جنس سنگ لاجورد و به شکل پرنده فاخته است. این پرنده باستانی متعلق به ۱۳۰۰ سال پیش از میلاد یعنی دوره عیلامی میانه است. این اثر با قپههای طلایی میخکوب شده است.
نقش شیر کاخ آپادانا
نقش شیر کاخ آپادانای شوش یکی از آثار باستانی متعلق به دوران هخامنشیان، داریوش بزرگ است. آجرهای این اثر از آجرهای قالبی ساخته شده است. نقش برجسته آجری شیر کاخ آپادانای شوش در کاخ داریوش بزرگ (داریوش اول) واقع در شوش قرار دارد. این اثر متعلق به ۵۱۰ سال پیش از میلاد است.
سرستون گاو دو سر
سرستون گاو دوسر کاخ آپادانای شوش قسمتی از کاخ باشکوه آپادانای داریوش در شوش است و نمایانگر معماری هخامنشی است که از فرهنگها و تمدنهای مختلف و به صورت سبکی منسجم و مرتبط ایجاد شده است و تصویری از آن را در بالای صفحه ملاحظه می کنید.
سنگ نوشته داریوش
سنگنوشته داریوش در کاخ آپادانای شوش، یکی از الواح ارزشمندی است که متعلق به دوران هخامنشیان است. این لوح در یکی از دروازههای کاخ آپادانای شوش کشف شده است. در سال ۱۹۱۱ میلادی ژاک دو مورگان و رولاند دو مکوئنم با حفاری در کاخ آپادانای شوش موفق به این اکتشاف شدند. سنگنوشته داریوش بزرگ، دارای ابعاد ۴۲ در ۴۲ سانتی متر است و قسمتی از آن از بین رفته است.