استان اردبیل یکی از مناطق ارزشمند تاریخی برای مطالعه گذشته انسان پیش از تاریخ تا عهد پرشکوه اسلامی است که یکی از آنها شهر باستانی ئیری در مشگین شهر است.
به گزارش دیدشهر(didshahr.ir)، آثار تاریخی و طبیعی زیادی در این شهرستان وجود دارد که این شهر را در رده مهمترین مناطق گردشگری کشور قرار می دهد.
یکی از آثار تاریخی منحصر به فرد این شهر، محوطه «شهرئیری» (محلی که موقعی شهر و آبادی بوده است) را می توان نام برد.
محوطه شهر ئیری پیش از این در سال ۱۹۷۸ میلادی به وسیله هیات چارلز برنی شناسایی و بررسی شده است.
حتما بخوانید: مطلبی کوتاه هر صاحب خودرو باید بداند
وی معتقد است برخی آثار آن تا هزاره سوم قبل از میلاد و برخی دیگر تا اواخر هزاره نخست قبل از میلاد، عصر آهن و سفال خاکستری قرار می گیرد.
چارلز برنی تاریخ بیشتر گورهای این محل را هزاره دوم و اوایل هزاره نخست قبل از میلاد می داند.
به نظر این کارشناس قبل از هزاره اول، در دوران نوسنگی این محل مسکونی بوده و بخشی از تمدن درخشان منطقه در این نقطه متمرکز بوده است. بر همین اساس شهرئیری اواخر هزاره دوم و اوایل هزاره نخست قبل از میلاد از آبادی های مهم منطقه بوده است.
این محوطه باستانی در حال حاضر با سنگ چینی های معروف به «مکتب اوشاقلاری» (بچه های مکتب) در جهت شمالی – جنوبی امتداد یافته که برای برگزاری آئین های مذهبی از جمله آئین تدفین استفاده می شده است.
گورهای باستانی متعددی از نوع کلان سنگی و گورکان که حدود ۴۵۰ گور در این محل شناسایی شده است و یک غار باستانی و تپه ای متعلق به دوران اسلامی در این منطقه وجود دارد.
سنگ افراشته ها معرف هنر حجاری دوران قدیم
بزرگترین سنگ افراشت این محوطه به ارتفاع ۳/۲۵ سانتی متر و به شکل مستطیل وجود دارد که در وسط بقیه سنگ افراشت ها بوده و مانند معلمی است که در مکتب خانه در وسط دانش آموزان ایستاده است.
در رویه بیشتر این سنگ افراشت ها، شکل انسانی (به صورت مذکر و مؤنث) که شمشیرش را حائل کرده، حجاری شده است که معرف بهترین هنر حجاری در این دوره است.
صورت این سنگ افراشت ها به سمت شرق و غرب بوده و رو در روی هم به صورت کلاس درس امروزی ۳، ۴ سنگ افراشت بزرگ در جلو و بقیه در ۳ یا ۴ ردیف در پشت سر هم واقع شده اند.
در سمت غرب تجمع سنگ افراشت ها یک حفره غار مانندی به نام «قارا کوهیل» (دخمه سیاه) وجود دارد که در نزدیکی این غار به طرف شمال یک تخته سنگ بسیار بزرگ جلوه نمایی می کند.
این تخته سنگ به شکل میز به صورت افقی بر روی سنگ های بزرگ دیگر خوابانیده شده است.
میزهای سنگی دارای انواع متفاوت هستند، همچنین ۶ عدد سنگ افراشت به فاصله دورتری جدا از تجمع سنگ افراشت ها قرار دارد که این سنگ افراشت ها به منزله خوشه پروین است.
سنگ افراشت بزرگ دیگری نیز در شمال محوطه مذکور به مانند ستاره قطب شمال است که محوطه مذکور را زیر نظر دارد.
در نحوه نشاندن سنگ ها نهایت دقت و توجه را از لحاظ علوم ریاضی و هندسه و نجوم به کار برده اند.
طبقه بندی آثار مکشوفه شهریئری
در کاوش هایی که به وسیله دکتر نوبری در آذر ۱۳۸۲ در این محل صورت گرفته، اشیای با ارزشی از داخل گورها کشف گردیده.
آثار به دست آمده از محوطه شامل استقرار عصر آهن ۲ تا عصر آهن ۴ است.
حسن یوسفی، کارشناس باستان شناسی، اشیای مکشوفه از این شهر را به ۴ گروه زیر دسته بندی می کند:
۱- آثار سفالی، پیاله، فنجان، کاسه، آبریز شانه دار
۲- اشیای فلزی شامل آویزهای طلایی، خنجرهای آهنی و مفرغی و آئینه های برنزی
۳- سنگ های تزئینی شامل مهرهای عقیق و فیروزه
۴- خمیر شیشه
وی بسیاری از اشیای مکشوفه را قابل مقایسه با محوطه های معاصر از جمله مارلیک و حسنلو می داند و معتقد است: با تداوم حفاری در این محوطه، بسیاری از زوایای مبهم و تاریک تاریخی آن معلوم خواهد شد.
آدرس شهر باستانی ئیری در مشگین شهر
شهرئیری در منتهی الیه مشگین شهر و به فاصله ۷۰ کیلومتری شمال غرب اردبیل با وسعتی در حدود ۴۰۰ هکتار در کنار رودخانه تمدن ساز قره سو و روستای پیرازمیان واقع شده است.
ئیری در سال ۱۳۸۱ از سوی میراث فرهنگی استان اردبیل در فهرست آثار ملی کشور به ثبت رسید.
امروزه هشتاد درصد شهریئری از بین رفته است و تنها بخش کوچکی از آن باقی مانده است ولی همین بخش کوچک جذابیت‌های تاریخی منحصربه‌فردی برای خود دارد که بدون اغراق در هیچ نقطه دیگری از کشور نمونه مشابه ندارد.
سازمان میراث فرهنگی قصد دارد پس از تکمیل سقف این محوطه، نسبت به ایجاد موزه نیز در کنار آن برای گردشگران اقدام نماید.
در این باره بیشتر بدانید: