آب های گرم استان اردبیل که منشاء آن آتشفشان خاموش سبلان است، بر اساس مطالعات علمی دارای خواص درمانی بی نظیری بوده و حتی استفاده سنتی از آنها نیز موجب تسکین درد و درمان بیماری های بسیاری می شود.
سال هاست که دست اندرکاران و متولیان بخش اقتصادی به دنبال راهی برای جایگزین درآمد‌های نفتی هستند، توسعه صادرات غیر نفتی مانند فرش، پسته، زعفران، صنایع دستی و … همه و همه در این مقوله مورد بررسی قرار گرفته است و حتی در صادرات برخی از این محصولات شاهد درآمد‌های ارزی مناسبی هم بودیم تا اینکه بحث گردشگری سلامت مطرح شد، بحثی که از دو منظر سلامت و گردشگری حایز اهمیت بود؛ هر چند سال هاست که کارشناسان گردشگری روی توسعه این صنعت گردشگری هم نقطه نظراتی دارند، اما آمار‌ها نشان می‌دهد که درآمدزایی ایران به دلیل داشتن پزشکان ماهر و جراحان مجرب قابل توجه بوده است.
کارشناسان گردشگری سلامت معتقدند که توجه و اهمیت بیشتر به این حوزه می‌تواند در سال‌های آینده جای درآمد‌های نفتی را بگیرد که این اتفاق دو دست آورد مهم دارد هم وابستگی ما را از صنعت نفت دور می‌کند هم درآمد بیشتری را روانه بخش‌های مختلف صنعتی و غیر صنعتی کشور خواهد کرد.
نقاط قوت ایران در گردشگری سلامت علاوه بر محبوبیت پزشکان ایرانی در منطقه، امکانات پزشکی قابل قبول دلیل اصلی دیگری است که ایران را به عنوان یک مقصد گردشگری پزشکی به یک گزینه مهم در منطقه مبدل کرده است.
ایران توانسته با تکیه بر توانایی‌های همچون مراقبت‌های بهداشتی کم هزینه، انجام موفقیت آمیز جراحی‌هایی مانند پیوند کبد، قلب، چشم، باروری و استفاده از فناوری پزشکی به روز توانسته جایگاه ویژه‌ای را در میان سایر کشورها کسب کند.
ایران با ترکیبی بی نظیر از آب و هوای سالم و دلپذیر، مناظر شگفت انگیز، آثار تاریخی با شکوه تاریخی و فرهنگی و همچنین از فناوری برش، تجهیزات پزشکی پیشرفته و سیستم قدرتمند بازار داروسازی برخوردار است.
علاوه بر برخی عوامل کلی که باعث ایجاد انگیزه در همه گروه‌های گردشگران پزشکی بین المللی (از جمله قیمت، مسافت، عدم تخصص و جاذبه‌های گردشگری) می‌شود، عوامل مهم دیگری در بخش گردشگری پزشکی ایران وجود دارد.
ارائه خدمات پزشکی مبتنی بر اعتقاد مذهبی (آشنایی فرهنگی و اجتماعی) یک عامل و عامل دیگر، که به طور خاص در انتخاب مقصد زوج‌های نابارور تأثیر می‌گذارد، “درمان ناباروری واجد شرایط” است که برخلاف کشورهای مرزی در ایران ارائه می‌شود.
یکی از نکات مهم این است که گردشگران سلامت بدانند که خدمات مورد نیاز خود را در کدام شهر‌ها می‌توانند دریافت کنند.
تبریز، ایلام، سنندج، اردبیل، تهران و شیراز را می‌توان از شهر‌های پیشتاز گردشگری سلامت ایران به حساب آورد که موفق شده‌اند گردشگران درمانی را از کشورهای نزدیک به خود را جذب کنند.
از سوی دیگر دلیل رونق گردشگری سلامت در شهر‌های مختلف کشور هم این است که از دیرباز برخی شهر‌های کشور، به شکل سنتی میزبان گردشگران درمانی کشورهای همسایه بوده و برخی دیگر از شهر‌ها هم به دلیل جذب توریست‌های عمومی در سال‌های اخیر توانسته‌اند خدمات سلامت را هم به آنها ارائه کنند. در هر صورت شهر‌های پیشتاز گردشگری سلامت ایران توانسته‌اند خود را از برخی دیگر از شهر‌ها جدا کنند و برند خاص درمانی خود را بسازند.
اردبیل با توجه به موقعیت جغرافیایی خاص خود دارای قابلیت‌های بسیار زیاد در حوزه گردشگری بوده و وجود کوه سبلان در این استان و جوشش چشمه‌های معدنی از دامنه‌های دست کم پنج شهرستان استان ویژگی خاصی به این منطقه بویژه در بحث گردشگری سلامت داده است.
تعداد آب‌های معدنی این استان با خواص درمانی به ۱۱۸ چشمه می‌رسد. کارشناسان معتقدند که در بسیاری از کشورهای پیشرفته دنیا وجود یک یا دو چشمه آب معدنی موجب متحول شدن آنها و رونق گردشگری سلامت شده و این در حالی است که تجمیع تعداد زیادی از این آب‌های درمانی در استان اردبیل تاکنون بطور مؤثر و اقتصادی مورد استفاده قرار نگرفته است.
در این باره بخوایند: آشنایی کامل با آبدرمانی های استان اردبیل
بیماری های عضلانی و استخوانی، رماتیسم، قلب، اعصاب و روان، چشم، زردی و پوست از جمله امراضی است که استفاده از آب های گرم معدنی استان اردبیل به درمان و تسکین آنها می انجامد.
به گفته کارشناسان، وجود حتی درصد اندکی از آب های گرم استان اردبیل در کشورهای توسعه یافته و یا در حال توسعه می توانست سرمایه گذاری کلان در این کشورها را موجب شود، اما حدود ۱۲۰ دهنه آب معدنی گرم و سرد موجود در استان چندان تاثیر شگرفی در بخش گردشگری استان ایجاد نکرده است.
در کشورهایی که تنها دسترسی محدود به آب های معدنی دارند، ایجاد کلینیک های درمانی موجب رونق گردشگری سلامت و در نتیجه کسب درآمد هنگفت برای آنها شده اما با اینکه استان اردبیل در زمینه آب های گرم معدنی بسیار غنی است تاکنون اقدام شایسته ای در زمینه بخش پزشکی و سلامت آن نشده است.
شهر سرعین با داشتن ۲۲ دهنه آب گرم معدنی به عنوان مهم ترین کانون آب درمانی ایران شهرت جهانی دارد، آب های گرم این شهر هر یک با خواص شیمیایی، درمانی و درجه حرارت متفاوت یکی از عوامل مهم جذب گردشگر به منطقه است.
مجتمع آب درمانی سبلان سرعین، آبگرم قره سو (اعصاب سویی) ، چشمه گوز سویی (آب چشم) ، آبگرم ژنرال (جنرال) ، آبگرم گاومیش گلی ، آبگرم پهنلو (پهن سو) ، آب درمانی بش باجیلار (پنج خواهران) ، مجتمع آب درمانی سرعین ایرانیان ، مجتمع هتل و آب درمانی قهوه سویی مهم ترین کانون های آب گرم سرعین است.
‘مشگین شهر’ هم در شمال اردبیل دومین شهر پر تعداد از نظر داشتن آب های گرم های محسوب می شود، قینرجه، شابیل، موییل، قوتور سویی ، نگین دودو و آخار باخار از جمله آبگرم های این شهرستان است.
در این باره می خوانید: آبدرمانی های مشگین شهر
سردابه در شهرستان اردبیل، قینرجه، سقزلو در شهرستان نیر و آبگرم خلخال سویی در شهرستان کوثر از جمله دیگر آب گرم های موجود در استان اردبیل بشمار می رود.
استان اردبیل به سبب داشتن این تعداد آبگرم معدنی به سرزمین چشمه های بهشتی معروف شده است اما این چشمه ها بیشتر به صورت سنتی و نیمه سنتی مورد بهره برداری قرار می گیرد.
کارشناسان معتقد هستند که آب های گرم استان اردبیل بیشتر برای آب تنی و شنا مورد استفاده قرار می گیرد و عمده مشتریان آن نیز با توجه به این ویژگی مسافران و گردشگران ارزان داخل کشور هستند.
به گفته آنها، گردشگران خارجی بیشتر به ویژگی های درمانی آب های معدنی توجه کرده و برای جلب و جذب آنها می بایست اقدام به رونق بخش پزشکی و آب درمانی های استان کرد.
به باور کارشناسان، در صورت توسعه گردشگری سلامت ، حوزه گردشگری استان اردبیل از تک فصلی بودن خارج شده و در تمام فصول پذیرای گردشگران داخلی و خارجی خواهد بود.
توجه تخصصی به موضوع گردشگری سلامت و ایجاد امکانات ویژه درمانی برای گردشگران خارجی و داخلی ، مراوده با مقام های دولتی و نیز بخش خصوصی فعال در زمینه توریسم کشورهای خارجی ، توجه به ایجاد زیرساخت های لازم برای پذیرش گردشگران سلامت ، اشاعه فرهنگ پذیرش و رفتار مناسب با گردشگران و ایجاد امکانات اقامتی و رفاهی لازم برای گردشگران سلامت از جمله عواملی است که در توسعه توریسم سلامت می بایست به آن توجه کرد.
آمار‌ها چه می‌گویند؟
رود ۶۰۰ هزار گردشگر سلامت در ۴ ماهه اول سال ۱۳۹۸ به ایران نشان می‌دهد اقبال گردشگران سلامت برای دریافت خدمات درمانی و پزشکی ایران دو برابر شده است. نکته جذاب این آمار‌ها این است که ایران توانسته از این تعداد گردشگر سلامت یک میلیارد و دویست دلار درآمد ارزی کسب کند.
توسعه گردشگری سلامت در گرو توجه به زیر ساخت‌ها آمنه حسینی کارشناس و فعال حوزه گردشگری سلامت می‌گوید: ایران به دلیل برخورداری از جاذبه‌های متعدد گردشگری جز ۱۰ کشور برتر دنیا در گردشگری توسط سازمان جهانی گردشگری و یونسکو معرفی شده است. اما به دلیل نبود زیرساخت‌های مناسب و توجه کافی به این صنعت نتوانسته گردشگران بسیاری را به کشور جذب کند.
اگر وضعیت به همین صورت ادامه پیدا کرده و ساماندهی ساختاری در گردشگری رخ ندهد، همانند سال‌های گذشته شاهد پیشرفت خاصی در گردشگری و گردشگری سلامت نخواهیم بود و هدف جذب ۲۰ میلیون گردشگر تا سال ۱۴۰۴ تنها مانند یک رویا باقی خواهد ماند.
او معتقد است: ظرفیت اندک فرودگاه‌های بین‌المللی، کمبود تجهیزات پزشکی به روز دنیا، کاستی‌های حمل‌ونقل، قوی نبودن شرکت‌های تسهیلگر، نارسایی‌های اقامتی و کمبود امکانات بهداشتی، زیرساخت‌های مالی نامساعد (عدم ارتباط شبکه بانکی با کشورهای دیگر)، آموزش نامناسب نیروی انسانی، وجود دلالان و عدم حمایت دولت از شرکت‌های تسهیلگر و فقدان مطالعات امکان سنجی با تحلیل هزینه و منفعت در طرح‌های گردشگری از مهمترین نقاط ضعف این صنعت است بی شک همه دست اندرکاران و متولیان صنعت گردشگری سلامت به نقاط قوت و ضعف این بخش آگاه هستند و اگر رسیدن به جایگاه اصلی و تحقق درآمد‌های ارزی از اصلی‌ترین اهداف آنهاست باید با رفع اشکال‌ها زمینه رونق هر چه بیشتر گردشگری سلامت را مهیا کرد. خاصه در این روز‌های سخت که تحریم اقتصاد ایران را به شدت در منگنه قرار داده است.