در حالیکه بسیاری از اماکن گردشگری خود را برای نوروز آماده می کنند ولی هنوز آینده وضعیت فعلی چندان قابل پیش بینی نیست.
گردشگری با دارا بودن ظرفیت‌های بسیار زیاد داخلی و خارجی توانسته بود در سال‌های اخیر نقش‌های اساسی و مهمی در اقتصاد کشور بازی کند، اما با بروز شرایط پس از شیوع ویروس کرونا بیشتر از هر صنعت دیگری به حاشیه اقتصاد رانده شد.
۳۲هزار میلیارد خسارت کرونا به گردشگری
در تابستان امسال در گزارشی اعلام شد «خسارت مالی صنعت گردشگری ایران در دوران کرونا فراتر از ۳۲هزار میلیارد تومان شده و آمار بیکاری در این صنعت، به بیش از ۴۴هزار نفر رسیده است.» بر اساس دیگر اطلاعات ارائه شده از سوی ولی تیموری «این آمارها از بازه زمانی اسفندماه سال ۹۸ که سرایت ویروس کرونا در ایران تایید شد تا بهار ۱۴۰۰ را در برمی‌گیرد و بیش از ۲۸ هزار میلیارد تومان زیان مالی فقط به مراکز اقامتی وارد شده است و بیش از ۲۱ هزار نفر در این بخش بیکار شده‌اند. دفاتر خدمات مسافرتی نیز با بیش از یک‌هزار میلیارد تومان خسارت و بیش از شش‌هزار نفر بیکار، دومین گروه زیان‌دیده در صنعت گردشگری از دوران کرونا بوده است.»
چراغ گردشگری روشن می شود
طبق میزان تقاضا برای سفرهای خارجی در سال ۱۴۰۰ نسبت به سال ۱۳۹۹ با رشد پنج برابری مواجه شده است. هرچند صنعت گردشگری کشور تا رسیدن به نقطه قبل و شرایط عادی فاصله بسیار زیادی دارد، اما به نظر می‌رسد نیمی از مسیر برای بازگشت به روزهای اوج این صنعت طی شده است. در همین راستا هم بود که علی دارابی قائم مقام وزیر میراث‌فرهنگی، گردشگری و صنایع‌دستی در اظهار نظری در همین مورد گفت: «با انجام واکسیناسیون سراسری و لغو ممنوعیت صدور روادید توریستی، به‌طور حتم سونامی گردشگری را شاهد خواهیم بود. باید با سرعت و بسیج نیرو، تمام امکانات و زیرساخت‌ها برای خدمات‌رسانی به گردشگران مهیا و آماده شود.» در همین مورد عزت‌الله ضرغامی وزیر میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی نیز در ابتدای حضورش در این وزارتخانه اعلام کرده بود: «اگر واکسن‌ها زده شد و زمینه ایمنی مردم بیشتر فراهم شد، گردشگری را شدت ببخشیم و پرکار به سمت جلو پیش برویم تا بتوانیم از این وضعیت، گردشگری را نجات دهیم. اقدامات لازم در حال انجام است. من حتی نگران این هستم وقتی کرونا ریشه‌کن بشود در کشور سونامی عظیم گردشگری ایجاد شود. ما باید آمادگی داشته باشیم.»
ایرلاین‌ها چه می کنند؟
در روزهایی که صحبت از رونق دوباره صنعت گردشگری می‌شود، اما یک نگرانی بزرگ‌تر در مورد این موضوع وجود دارد و آن هم میزان آمادگی ایرلاین‌ها برای رونق دوباره این صنعت به ویژه با توجه به در پیش بودن تعطیلات نوروز است. در شرایطی که بسیاری از اذهان به سمت میزان تاثیر شیوع ویروس کرونا بر صنعت گردشگری بود، زمزمه‌هایی از نارضایتی‌های بسیار زیاد در مورد عملکرد ایرلاین‌ها به ویژه در حوزه شرکت‌های چارترکننده شنیده می‌شد.
اصطلاح «چارتر» در بیان ساده‌تر به معنای اجاره برخی یا همه صندلی‌های هواپیماها از سوی یک آژانس یا یک شخص حقیقی برای مدت زمانی مشخص است. با این همه عملکرد برخی از این شرکت‌های چارترکننده اخیرا با انتقادهای بسیاری از سوی مشتریان آنها روبه‌رو شده است. روند مبهم قیمت‌گذاری برخی پروازها، مشخص نبودن مبنای کاهش یا افزایش قیمت‌ها، عدم رعایت محدودیت ۶۰درصدی در پذیرش مسافران و حتی در برخی موارد پذیرش مسافر به صورت «سرپایی» موجب شد که در ماه‌های اخیر انتقادها به عملکرد ایرلاین‌ها از یک سو و شرکت‌های چارترکننده همکار با آنها هر روز بیشتر از گذشته شود. این انتقادات تا آنجا شدت گرفته است که اخیرا حتی زمزمه‌هایی تحت عنوان بروز تخلف در عملکرد شرکت‌های چارترکننده به دلیل رقابتی نبودن فضای آن از یک سو و نبود نظارت کافی بر عملکرد آنها از سوی دیگر شنیده می‌شود. مجموعه این عوامل موجب شده است که این نگرانی برای نوروز ۱۴۰۱ که قرار است به نوعی داروی شفابخش صنعت گردشگری باشد به وجود بیاید که مبادا با عملکرد ضعیف این شرکت‌ها و فضای انحصاری به وجود آمده در مورد شرکت‌های چارترکننده بازهم این صنعت به جای رشد با افت و شکست مواجه شود.
آینده گردشگری در گرو تصمیم و نظارت
در شرایط کنونی و با بازگشت وضعیت کشور به شرایط تقریبا عادی در این تحلیل تردیدی وجود ندارد که نوروز ۱۴۰۱ می‌تواند نجات‌بخش وضعیت گردشگری در کشور باشد تا روزهای پر‌رونق مجددا به این صنعت بازگردد. با این همه شرایطی همچون انحصار در قیمت‌گذاری از سوی شرکت‌های چارترکننده یا نبود نظارت جدی و کافی بر فعالیت ایرلاین‌ها می‌تواند دوباره مردم را از این صنعت دور کند و این صنعت را دوباره به انزوا ببرد. به همین دلیل هم در هفته‌های اخیر مجلس شورای اسلامی به عنوان یکی از نهادهای نظارتی بارها در مورد موضوعاتی نظیر قیمت بلیت هواپیما اقدام به برگزاری جلسه با مسوولان وزارت راه کرده است. با این همه وضعیت موجود در انتخاب شرکت‌های چارترکننده بدون شک شرایط نابسامانی است که در صورت عدم رسیدگی و نظارت به موقع به آن احتمالا صنعت گردشگری ایران را باز هم با ضرر و زیان مواجه خواهد ساخت. باید دید مسوولان و نهادهای نظارتی بالاخره چه راهکاری برای بهبود این شرایط و رقابتی شدن شرایط فعالیت شرکت‌های چارترکننده به کار می‌گیرند؟