در روزهایی که نفس های صنعت گردشگری به‌‌‌شماره افتاده و شرایط حتی بیشتر از زمان همه‌گیری کووید-۱۹در وضعیت بحرانی قرار گرفته است، متولی گردشگری ظاهرا همچنان در تعطیلات به‌‌‌سر می‌‌‌برد.
نویسنده: صدیقه نژادقربان
به گزارش دیدشهر، صنعت گردشگری از سه سال قبل در مسیر سقوط و رکودی جدی قرار گرفته و پیش از آنکه جهان به‌‌‌دلیل پاندمی کرونا در شوک و رکود فرو برود، گردشگری ایران در بحران به‌‌‌سر می‌‌‌برد. نمی‌توان این واقعیت را نادیده گرفت که صنعت گردشگری بسیار منعطف است و هر اتفاق سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، طبیعی و… بر آن تاثیر می‌‌‌گذارد و در یک روز می‌تواند از رشد ۴درصدی به رکود ۹۰درصدی برسد.
با وجود نحوه روند مقابله جهان با بحران‌ها و نحوه مدیریت آن در جهت حفظ مشاغل و تاب‌‌‌آوری صنعت گردشگری جهت بازیابی و بهبود و قرار گرفتن در مسیر توسعه و اقدامات کوتاه‌‌‌مدت، میان‌‌‌مدت و بلندمدت بسیاری از کشورهای پیشرو و نوظهور، اما در ایران، روندها همیشه معکوس بوده است و نه تنها، این صنعت را از بحران خارج نکرده بلکه هربار بحرانی دیگر جایگزین بحران فعلی شد.
اگرچه همزمان با همه‌گیری کرونا، متولی گردشگری مانند سایر کشورهای جهان حدود ۳۸۰۰میلیارد تومان را برای جبران خسارت‌‌‌های وارده بر بخش گردشگری قرار داد و اعلام کرد که بازپرداخت قسط فعالان به تاخیر بیفتد و مالیات‌‌‌ها حذف شوند و وام‌‌‌های گسترده‌‌‌ای از ۱۲ تا ۹۰۰میلیون اعطا خواهد شد، اما در عمل این وعده‌‌‌ها به‌‌‌درستی و کامل انجام نشد و نه تنها قسط وام‌‌‌ها به تاخیر نیفتاد بلکه بانک‌ها برای فعالان جریمه‌‌‌های دیرکرد در پرداخت را اعمال کردند، زیرا بخشنامه رسمی‌‌‌ای به بانک‌ها مبنی بر اجرای قانونی این مصوبه ابلاغ نشده بود. در اعطای وام نیز باتوجه به اختصاص سود ۱۲درصدی برای بازپرداخت و شرایط سخت برای دریافت وام، بسیاری از فعالان این صنعت که در بدترین شرایط ممکن اقتصادی به‌‌‌سر می‌‌‌بردند عطای وام را به لقایش بخشیدند و در نتیجه عملا، فعالان صنعت گردشگری مورد حمایت دولتی قرار نگرفتند.
بی عملی متولی در این دوره
با وجود بی‌‌‌تدبیری‌‌‌ها و عدم‌سیاستگذاری‌‌‌های صحیح در حوزه گردشگری از سوی متولی، اما باتوجه به میل چشمگیر جهان به سفر، صنعت گردشگری ایران از دی ماه سال گذشته جانی تازه یافته بود و در مسیر بهبودی هرچند بسیار کندتر از سطح جهانی، قرار گرفت. اما بحران جدیدی که به‌‌‌دلیل ناآرامی‌‌‌های داخلی ایران رخ داد، بازار گردشگری کشور را در آستانه رکودی قرار داد. تقریبا تمامی سفرهای خارجی به ایران لغو شد و بر اساس اعلام رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر سفر هوایی، نزدیک به ۹۰درصدتورهای ورودی لغو شده که دلیل اصلی آن کندی اینترنت و فیلترینگ بسیاری از سایت‌‌‌ها و اپلیکیشن‌‌‌ها بوده است. باتوجه به شرایط موجود امیدی به بازگشت مسافران خارجی تا اردیبهشت سال بعد نخواهد بود. همچنین بر اساس گفته‌‌‌های رئیس هیات‌مدیره انجمن صنفی دفاتر خدمات مسافرتی استان تهران، شرایط کنونی و لغو دوباره سفرها و کاهش مسافران، نشان می‌دهد که بار دیگر بسیاری از مشاغل در تهدیدی جدی قرار گرفته و بسیاری از فعالان این عرصه شغل خود را از دست خواهند داد.
بازار گردشگری که بار دیگر در وضعیت اضطراری و خطری جدی قرار گرفته و فعالان این حرفه دیگر امیدی به بازگشت فعالیت‌های خود ندارند، درآمدها نزدیک به صفر شده و نه تنها گردشگران خارجی بلکه، بازار مسافران داخلی نیز کساد شده است، بیش از هر زمان دیگری نیازمند تصمیمات ضرب‌‌‌الاجل جهت حفاظت مشاغل و تشکیل کمیته بحران از سوی متولی گردشگری است. متولی باید در این برهه حساس کنونی جلسات فوری با فعالان گردشگری به‌‌‌ویژه استارت‌آپ‌‌‌هایی که فعالیتشان کاملا به اینترنت و اپلیکیشن‌‌‌ها وابسته است تشکیل دهد و دستورات ویژه جهت نجات بازار گردشگری دهد. اما چیزی که در واقعیت از سوی متولی گردشگری با آن مواجه شده‌‌‌ایم، ادامه سفرهای استانی بر اساس برنامه یک سال اخیر است که به سایت‌‌‌های میراث فرهنگی سر زده و همچنان بدون دیدار با فعالان گردشگری سفر را پایان می‌دهد و به استانی دیگر سفر می‌کند. گویی که هدف از تصدی پست بر اساس نام آن «گردشگری» صرفا سفر هیچ مسوولیتی برای متولی تعریف نشده است.
متولی گردشگری که در بدو عهده‌‌‌دار شدن مسوولیت، تاکید ویژه بر حمایت از گردشگری کشاورزی و توسعه این نوع از گردشگری کرده بود، در این روزهایی که فعالان این عرصه نه تنها مسافران به مزارع را از دست داده، حتی فروش محصولات آنها به کمترین میزان ممکن رسیده و احتمال ورشکستگی این نوع بسیار بالا خواهد بود، اما از نگاه متولی گردشگری، وظیفه این نهاد، تنها اعطای مجوز به فعالان برای شروع کار است و پس از آن دیگر مسوولیتی برای متولی وجود نخواهد داشت. در هفته اول مهرماه، متولی گردشگری به‌‌‌مناسبت هفته گردشگری، خبر از ۷ تفاهم‌‌‌نامه و افتتاح ۱۸۳ پروژه گردشگری داده که در همکاری با دیگر دستگاه‌ها به‌‌‌ویژه وزارت راه و شهرسازی تحقق خواهد یافت. تفاهم‌‌‌نامه‌‌‌هایی که بدون سند رسمی تنها با اعلام در روابط عمومی‌‌‌های این دستگاه‌ها در رسانه‌‌‌ها منتشر شده و تاکنون سند مکتوبی در چگونگی این قراردادها انتشار نیافته است.
طی یک‌‌‌سال عملکرد متولی، رسانه‌‌‌ای به گفت‌وگو با متولی گردشگری نپرداخته و تمامی اقداماتی که مطرح شده، تنها در حد خبر در رسانه‌‌‌ها باقی ماند و فراتر از آن پیش نرفت. همچنین متولی گردشگری اعلام کرد که هدف خود را در تحقق دو راهبرد کلان شامل جذب همکاری و هماهنگی بین دستگاهی و رفع موانع و تسهیل‌‌‌گری حضور بخش‌خصوصی قرار داده است که با روابط فرابخشی کاهش بوروکراسی توسعه گردشگری را تسریع خواهد کرد؛ اما آنچه در عمل با آن مواجه شدیم، سخت‌‌‌تر شدن شرایط اخذ مجوز برای فعالیت در عرصه گردشگری برای بخش‌خصوصی است. زیرا برای گرفتن مجوز روند کاغذبازی اداری در دستگاه‌های جدیدی نیز افزوده شد. این در حالی است که فراهم شدن ۲۲۰۰ فرصت شغلی در بخش گردشگری وعده داده شده است که جدا از وضعیت کنونی که مجددا شغل‌‌‌ها در تهدید خطر جدی قرار داده، پیچیده‌‌‌تر شدن روند بوروکراسی، از شغل‌‌‌های موجود نیز خواهد کاست.
وعده متولی گردشگری، سفرهای ارزان جهت آماده‌‌‌سازی سفر برای تمامی اقشار جامعه بوده، اما باتوجه به شرایط بحرانی اقتصاد و تضعیف بی‌‌‌سابقه معیشت خانوارها، سفر ارزان دیگر معنایی نخواهد داشت، اما همچنان متولی در صحبت‌‌‌های خود از سفرهای ارزان، یا غذاهای باکیفیت ارزان سخن می‌‌‌گوید، گویی هیچ اطلاعی از وضعیت اقتصادی و معیشتی مردم و قیمت‌ها ندارد. همچنین از دوران بحران کرونا، جهان که تمرکز خود را بر رشد جوامع محلی و توسعه گردشگری روستایی و اقتصاد این مناطق گذاشته است، متولی گردشگری در سفر به یکی از روستاهای بسیار گردشگرپذیر در نیشابور به نام «خرو (Kharv)»، تنها مشکل این روستا را در تلفظ نام مهد آلوی ایران که به ماسوله خراسان معروف است، مطرح کرد و اقدام به تغییر نام این روستا به «خوی» کرد!
از دیگر وعده‌‌‌های متولی گردشگری، از سرگیری دیپلماسی گردشگری و ارتباط با کشورهای جهان به‌‌‌ویژه کشورهای منطقه‌‌‌ای است و خبر از تفاهم‌‌‌نامه‌‌‌هایی با ۱۱ کشور منطقه‌‌‌ای در حوزه گردشگری داده شده است، اما آنچه که تاکنون با آن مواجه بوده‌‌‌ایم از دست رفتن ورودی‌‌‌ها حتی از عراق است. این در حالی است که کشورهای منطقه همچون ترکیه، امارات، عربستان و مصر گردشگری را به عنوان یک بخش مهم از اقتصاد خود در تولید ناخالص داخلی قرار داده‌‌‌اند در حالی که ایران هنوز روی حساب‌های اقماری (TSA) کار می‌کند و نه تنها برای بلندمدت برنامه روشن، واضح و راهگشایی ندارد، حتی در اقدامات کوتاه‌‌‌مدت نیز کمترین موفقیتی به‌‌‌دست نیاورده است. بنابراین می‌توان گفت در حالی که بازار گردشگری ایران در آستانه مرگ قرار دارد، متولی گردشگری در تعطیلات پاییزی به‌‌‌سر می‌‌‌برد. همچنین، باتوجه به وضعیت اینترنت که محدودیت‌های بسیاری برآن اعمال شده و بسیاری از اپلیکیشن‌‌‌ها فیلتر شده که امکان رفع آن وجود ندارد، وعده‌‌‌ها در حوزه دیجیتالی‌سازی گردشگری و هوشمند‌سازی آن مانند دیگر وعده‌‌‌ها غیرعملی بوده و با واقعیت در تضاد کامل قرار دارد.