توقف رقص نیلوفرها روی سراب

به گزارش دیدشهر، پرونده ای درباره «سراب نیلوفر» کرمانشاه که نقش آن در طاق بستان و سنگ نگاره های تخت جمشید حک شده و حالا نفس هایش به شماره افتاده است.

سراب نیلوفر کرمانشاه، یکی از این محل های ملاقات است و شاید بود. ترکیباتی در حال حذف از چرخه لغات مان هستند که هر کدام قدمتی میلیون ساله و چندین هزارساله دارند.

حالا انگار بعد از دریاچه ارومیه نوبت به سراب نیلوفر رسیده است. «سرآب» یا «سراب» یک نام کلی برای دریاچه‌هایی‌است که آب آن‌ها از چشمه های داخل یا کنار دریاچه تامین می‌شود.

سراب نیلوفر به یمن وجود گل‌های نیلوفر به این نام معروف شده است. نیلوفر آبی گل مقدس ایرانیا‌ن، ریشه در ایران باستان دارد و نقش آن در طاق بستان در نزدیکی سراب نیلوفر و سنگ نگاره‌های تخت جمشید در شیراز حک شده است.

سراب نیلوفر، پنجاه و پنجمین اثر طبیعی ملی است که توسط سازمان میراث فرهنگی از ۲۷ اسفند ۱۳۸۷ در فهرست میراث طبیعی ایران قرار گرفته است.

داستان‌های زیادی درباره این سراب وجود دارد که یکی از مشهورترین این روایت‌ها گنج بزرگی است که خسرو پرویز پادشاه ساسانی آن را در کف دریاچه پنهان کرده است.

حالا در سال 1401 اعلام شد که دیگر از رقص گل‌های نیلوفر روی آب خبری نیست؛ دریاچه به طور کامل خشک شده است و این یعنی مرگ نیلوفرها. درباره اهمیت این سراب و گل نیلوفر و جزئیات بیشتر آن در پرونده امروز زندگی‌سلام بیشتر خواهید خواند.

نیلوپر، یک گل باستانی با عمر 3 روزه

نیلوپر گل مقدس ایرانیان باستان به معنای گلی با پرهای نیلی رنگ است. این کلمه بعد از حضور اعراب در ایران تحت تاثیر زبان عربی به نیلوفر معرب و به نام لوتوس هم شناخته می‌شد.

این گل ریشه در خاک و ساقه در آب دارد و گل‌های آن روی سطح آب، پهن می‌شوند.

ایرانیان باستان نیلوفر آبی را نماد نجابت، کمال و رشد معنوی انسان می‌دانستند و نقش بستن این گل در سنگ‌نگاره‌های تخت‌جمشید و طاق بستان از ارزش همین نگاه نشئت گرفته است. «آبزاد» نام دیگری است که نیلوفر آبی را به آن می‌شناختند و معتقد بودند چون این گل میان آب‌های راکد می‌روید و بدون هیچ آلودگی شکوفا می‌شود، می‌تواند نماد پاکی باشد.

در اساطیر ایرانی، نیلوفر آبی نماد ناهید ایزدبانوی آب است. نیلوفرآبی 12 گلبرگ دارد و آن‌ها سپیده‌دم باز می‌شوند. دوره زندگی گل نیلوفر آبی بین 3 تا 7 روز است است؛ روز اول با رنگ سفید آغاز می‌شود، روز دوم به صورتی ملایم تغییر می‌کند و روز سوم به اوج می‌رسد و بعد داستان نیلوفر آبی با صورتی پررنگ به پایان می‌رسد. این گل در میان دیگر تمدن‌های باستانی مانند مصر، یونان و هند هم یک گل مقدس و نماد زایندگی و باروری است.

سراب نیلوفر از جنبه گیاه‌شناسی با دیگر سراب ها و تالاب‌ها مثل تالاب انزلی تفاوت دارد. می‌توان گفت گونه‌ نیلوفری که در سراب نیلوفر کرمانشاه وجود دارد، منحصر به فرد است و در هیچ‌ جای جهان شبیه آن را نمی‌بینید ولی نیلوفری که در تالاب انزلی است، در دیگر تالاب‌ها هم رشد می‌کند. به گونه‌ای که در سراب کرمانشاه می‌روید «لوفر اوتئا» می‌گویند. از نظر پوشش گیاهی شبیه این نقطه را در ایران هم نداریم. گل نیلوفر در فضای ریزوم تکثیر می‌شود. عمرش دایمی و همیشگی است. این ریزوم زیر خاک تکثیر می‌شود و گیاهان جدیدی را تولید می‌کند اما گلی که روی سطح آب می بینید حداکثر یک هفته زنده می‌ماند.»

پایان ناخوش سراب نیلوفر

سراب نیلوفر یک دریاچه طبیعی است و غارهای زیرزمینی هم دارد. وقتی بارندگی خوب بود، عمق آب به 32 متر هم می‌رسید و دریاچه همیشه پرآب بود اما این سراب در سال 94 به دلیل حفر چاه‌های عمیق 120متری در محدوده آن، کشاورزی بی‌رویه و کشت محصولاتی آب‌بر مانند هندوانه و ذرت و هزار و یک دلیل دیگر به طور کامل خشک شد. یک سال بعد از این اتفاق «دانیال کهریزی» یکی از استادان دانشگاه منابع طبیعی رازی به همراه تیمش هزار بوته نیلوفر زرد را کاشت و تکثیر کرد تا با کاشتن آن‌ها در بستر دریاچه کم‌آب از نابودی کامل آن جلوگیری کند.

سراب چند سال کج‌دار و مریز نیلوفرها را در خود نگه داشت اما نشد که بشود و در مرداد 1401 اعلام شد نیلوفرها به دلیل کم‌آبی شدید و خشکی دریاچه زنده نمانده‌‌اند. بستر دریاچه ترک برداشته و از مساحت چند هکتاری آب، چند چاله مرطوب باقی مانده است. حالا سراب نیلوفر به یک سراب تبدیل شده که نه می‌تواند خانه امن پرنده‌ها و دیگر جانداران باشد و نه نیلوفران زرد.

منابع: تریپ، کجارو، خبرگزاری صداوسیما، ایسنا و …