در جامعه متکثر ایران، نوروز به‌عنوان جشن ملی، با جمع‌کردن آداب و رسوم اقوام در یک قاب واحد، شکاف‌های قومی را کم‌رنگ می‌کند. بومی بودن این آیین، آن را به یکی از ستون‌های هویت ایرانی بدل کرده است.
دیدشهر: نوروز، فراتر از یک مناسبت تقویمی یا تعطیلی رسمی، یکی از ستون‌های فرهنگی ایران است که طی قرن‌ها، هویت جمعی ملت ایران را شکل داده و در برابر موج‌های تفرقه و تهدیدات فرهنگی ایستادگی کرده است. این جشن باستانی نه‌تنها یادگار نیاکان ماست، بلکه امروز به‌عنوان نماد وحدت در عین تنوع، نقشی بنیادین در تحکیم هویت ملی و کاهش گسست‌های اجتماعی و قومی ایفا می‌کند.
نوروز، روایتگر ریشه‌های مشترک در دل تنوع فرهنگی
ایران سرزمینی است با تنوع قومیتی گسترده. ترک، فارس، کرد، بلوچ، عرب، ترکمن، گیلک، لر و دیگر اقوام، هر یک زبان و رسوم خاص خود را دارند؛ اما نوروز، نقطه تلاقی و اشتراک همه آن‌هاست. هر قوم با آداب بومی خود نوروز را گرامی می‌دارد، اما در اصل پیام و فلسفه این آیین، همه متحدند: آغاز دوباره، پاکی، صلح، آشتی و شکوفایی.
این اشتراک فرهنگی، نقش نوروز را به‌عنوان ابزار نرم وحدت ملی برجسته می‌سازد. در دنیایی که اختلافات قومی گاه منشاء تعارض و تفرقه‌اند، نوروز تبدیل به پلی می‌شود که دل‌ها را به هم نزدیک‌تر می‌کند.
جشن آغاز، فرصت همدلی
یکی از مهم‌ترین آموزه‌های نوروز، نوسازی درون و بیرون است. خانه‌تکانی، آشتی‌های خانوادگی، دید و بازدید، هدیه دادن، و سفره هفت‌سین همگی نمادهایی از تولد دوباره انسان و جامعه هستند. این نمادها به‌طور ناخودآگاه پیام همبستگی، احترام به دیگران و امید جمعی را تقویت می‌کنند.
در چنین فضایی، شکاف‌های اجتماعی ناشی از قومیت، زبان یا منطقه جغرافیایی کم‌رنگ می‌شوند. مردم ایران در روزهای نوروز، احساس می‌کنند عضوی از یک خانواده بزرگ به‌نام «ملت ایران» هستند.
نوروز در گفتمان تمدنی ایرانی–اسلامی
جایگاه نوروز در تاریخ تمدن ایرانی به اندازه‌ای عمیق است که حتی با ورود اسلام، نه‌تنها کنار گذاشته نشد، بلکه مفاهیم اسلامی چون صلح، اخلاق، طهارت و احسان نیز با آن پیوند خوردند. امروزه، نوروز به‌عنوان یکی از معدود آیین‌هایی شناخته می‌شود که در سراسر کشور و حتی در دیگر کشورهای حوزه تمدن ایران‌زمین مانند تاجیکستان، افغانستان، آذربایجان، کردستان عراق و… گرامی داشته می‌شود.
این پیوند تمدنی باعث می‌شود نوروز هم تقویت‌کننده هویت ایرانی باشد و هم همگرایی منطقه‌ای را تقویت کند. در واقع، نوروز نماد هویتی ماست که نه شرقی است و نه غربی، بلکه برگرفته از خودِ مردم ایران و ریشه‌های تمدنی‌شان است.
رویکرد رسانه‌ای و آموزشی؛ کلید تقویت وحدت از طریق نوروز
رسانه‌ها، آموزش‌وپرورش و نهادهای فرهنگی نقش مهمی در برجسته‌سازی بعد وحدت‌آفرین نوروز دارند. تهیه و پخش برنامه‌هایی با محوریت نوروز در میان اقوام، مستندهای فرهنگی، مسابقات بومی، نمایش لباس‌های محلی و موسیقی اقوام، می‌تواند روحیه همدلی را تقویت و ذهنیت‌های قوم‌محور را به سمت نگاه ملی سوق دهد.
در همین راستا، پیشنهادهایی چون برگزاری «جشنواره نوروز اقوام ایرانی»، آموزش آیین‌های نوروز در کتب درسی و تبلیغات محیطی با محور وحدت ملی، می‌تواند اثرگذاری این آیین را چند برابر کند.
نتیجه‌گیری
نوروز نه‌فقط یک جشن باستانی، بلکه یک سرمایه اجتماعی و فرهنگی بزرگ برای ایران است. آیینی که قرن‌ها، در دل تنوع‌های قومی، مذهبی و زبانی، به ما آموخته چگونه «با هم بودن» را ارج بگذاریم. در شرایط امروز جهان که قوم‌گرایی و تفرقه‌افکنی یکی از ابزارهای قدرت‌های بیگانه شده، نوروز می‌تواند یک سپر فرهنگی در برابر این تهدیدات باشد.
نوروز را نه‌فقط به‌عنوان آغاز سال، بلکه به‌عنوان فرصت بازسازی وحدت ملی و تقویت هویت ایرانی باید گرامی داشت.
