قارقارا، نمادی از درخت آرزوهای مردم خلخال

به گزارش دیدشهر، آئین سنتی قارقار در هروآباد و روستاهای خمس و خانقاه خلخال مطابق رسمی دیرینه همه ساله در آستانه ماه محرم آیینی را به اجرا درمی‌آورند که به نوعی اعلام رسمی آغاز ماه محرم و عزاداری‌های آن است.

قاراقارا در آخرین جمعه ماه ذی الحجه و در برخی مواقع یک یا دو روز مانده به ماه محرم برگزار می شود و به نوعی اعلام عمومی آغاز عزاداری‌های ماه محرم است.

 قارقارا، نماد برافراشته شروع محرم

درخت قارقارا که در واقع به نشانه و نماد برافراشته کردن علم عزای امام حسین (ع) گفته می شود تا اخرین روز ماه محرم در جلوی مسجد جامع این شهرستان برافراشته میشود.

در خلخال توسط شخصی که درخت را نذر کرده و در یکی از باغات نگهداری و با آئین خاصی و با تشکیل دسته عزاداری از محل باغ که درخت در آن واقع شده است با قطع درخت بر روی دوش گذاشته و از مسافت دور آن را به میدان اصلی شهر (میدان مساجد مرکزی و قدیمی) با مراسم تعزیه و عزاداری حمل می کنند.

با برافراشتن این درخت که همراه با نوحه‌خوانی و عزاداری است، آغاز عزاداری‌های ماه محرم اعلام می‌شود و مردم نذورات خود را به تنه درخت سنجاق می‌زنند.

قاراقا همان عزای بزرگ است

پس از آوردن درخت به میدان جلو مسجد جمعه مراسم نصب آن شروع می شود که شامل پوشاندن درخت با شال های سیاه رنگ و همچنین آویزان کردن قندیل و پارچه هایی به عنوان نذر و حاجات به آن است. در بالاترین نقطه درخت نیز پرچم سیاه رنگ بزرگی به عنوان علامت و بیرق کربلانصب و آویزان می شود.

نوارهای مشکی که به درخت بلند بسته می‌شود بیانگر عزادار شدن روستا است و اهالی با احترام از درخت قارقارا یاد می‌کنند.

در ترکی قدیم کلمه قارا هم به معنی سیاه (نماد عزا ) و هم به معنی بزرگ و  عظیم  مورد استفاده قرار می‌گرفته است و در واقع می‌توان «قارقارا» را به «عزای بزرگ» تعبیر کرد.

پیشینیان ما با برافراشته کردن این درخت در مرکز شهر که پرچم‌های سیاه بر آن بسته می‌شد، به نوعی شروع بزرگ‌ترین عزا و مصبت را که ایام محرم سرور و سالار شهیدان(ع) بود به همشهریان اعلام می‌کردند و از این روز لباس‌های سیاه خود را بر تن می‌کرده اند.

قاراقا محلی برای نذورات اهالی منطقه

برخی از ریش سفیدان قارقارا را در زبان آذری یادبود علم حضرت ابوالفضل عباس (س) بوده که به عنوان سمبل و نمود علم روز عاشورا حضرت عباس(ع) است.

یکی از روستاییان خمس در این رابطه گفت: درخت بریده شده عموما از سوی یکی از اهالی روستا که حاجت و نذری داشته اهدا می‌شود.

حسن رستم‌پور تصریح کرد: همه ساله هر یک از شهروندان که تمایل به اهدای درخت دارند نسبت به آن اعلام آمادگی می‌کنند و بریدن درخت نیز با مراسم خاصی توسط بزرگان و معتمدان روستا و شهر انجام می‌شود.

وی افزود: بعد از قراردادن درخت در میدان اصلی شهر هر فردی حاجتی دارد به درخت می‌بندد و خواسته خود را از دستگاه امام حسین(ع) طلب می‌کند.

یکی از بانوان روستایی نیز در رابطه با اهمیت این مراسم آئینی گفت: این مراسم به‌ویژه از سوی بانوان با استقبال قابل توجهی همراه است و همه ساله بانوان منتظر برگزاری آن هستند.

فاطمه مصطفوی تصریح کرد: درخت آرزوها اعتقاد راسخ به دستگاه امام حسین(ع) است و بانوان نذورات خود را به این درخت می‌بندند تا در سال آینده بتوانند به حاجت خود برسند.

قارقارا بزرگترین نشانه برای اعلام آغاز ماه محرم

تعدادی از ریش سفیدان و پیرغلامان حسینی می گویند: در گذشته های بسیار دور و زمانی که از تقویم سال خبری نبود و بسیاری از مسافران خلخال از ورود ماه محرم خبری نداشتند درخت قارقارا بزرگترین نشانه برای اعلام آغاز ماه محرم بود.

به گفته آنها، خاتمه مراسم مختلف عزاداری شهر بویژه مراسم معروف شاه حسین وا حسین در جوار این درخت انجام می شود.

مردم‌شناس اردبیلی نیز در مورد اهمیت این آئین سنتی گفت: قارقارا نمادی از درخت آرزوها است که در اغلب فرهنگ‌ها مشابه آن مشاهده می‌شود و به نوعی دعا و حاجت‌طلبی دسته جمعی اهالی یک منطقه قلمداد می‌شود.

علی خدایاری تصریح کرد: این آئین در روستاهای خلخال با احترام خاصی یاد می‌شود و اهالی روستا در برگزاری آن اهتمام دارند که گویای ریشه دار بودن و اعتقاد راسخ به این آئین است.

وی افزود: آئین‌های سنتی میراث معنوی یک منطقه محسوب می‌شود که با باورها و اعتقادات آمیخته شده است. در جنوب استان این آئین با اعتقادات مذهبی آمیخته شده و خود به نوعی معرف اندیشه اهالی یک منطقه است.

گقتنی است این درخت پس از تغییر ماهیت ظاهری و رنگ عزا گرفتن در میدان اصلی شهر نصب می شود و تا آخر محرم در آنجا قرار دارد.

گردشگری استان اردبیل، گردشگری خلخال، آیین قاراقا