جمعه مسجد اردبیل یکی از بناهای تاریخی و ثبت ملی استان اردبیل با قدمتی ۸۰۰ ساله است که از هنر و معماری اصیل ایرانی برگرفته شده است.
به گزارش دیدشهر(didshahr.ir)، در شمال شرقی شهر اردبیل مسجدی واقع شده که به استناد مطالعات صورت گرفته اسرار پنهان بسیاری را در محوطه پیرامونی خود از وقایع تاریخی ایران در ۲ هزار سال اخیر عیان می‌سازد.
مسجدی که اهالی می‌گویند قدیمی‌ترین بنای تاریخی شهر اردبیل است و تا چندی پیش در حد برپایی نماز اهالی کوچه‌های پیرامون آن محدود مانده بود.
اما مطالعات و کاوش صورت گرفته بخشی از تاریخ و هویت این مسجد را روشن کرد.
آثار بازیافته حاصل از کاوش‌های باستان‌شناختی در محوطه تاریخی مسجد جمعه یا جمعه مسجد بر جایگاه شهر و ساکنان آن در منازعات بیش از ۸۰۰ ساله ایران و روم در دو دوره اشکانی و ساسانی دلالت دارد و نشان می دهد این بنای تاریخی در کنار آتشکده‌ای که مربوط به دوره اشکانی بوده، قرار گرفته است.
در این باره بیشتر بخوانید:
* جمعه مسجد، مسجدی عتیق و کهن در اردبیل
* استواری ۱۵۰۰ ساله هنر ایرانی در قدیمی ترین مسجد اردبیل
کاوش‌های گسترده در آن نشان داد که به واقع گنجی از یافته‌های تاریخی و معماری ایران زمین در آن مدفون شده است.
گروهی معتقدند این مسجد بر روی آتشگاه بنا شده و در برهه‌ای که آتشگاه‌ها به مسجد تبدیل می‌شده، جمعه مسجد نیز در این تحولات سهم داشته است.
گروهی هم بر این باورند که بنای اصلی مسجد به مراتب بزرگ‌تر از بنای فعلی است.
تمامی گمانه‌ها و حدس‌هایی که پیرامون بنا شکل گرفته بود در طول دهه‌ها به خرافات و اظهار نظرهای غیرکارشناسی نیز آمیخته شد.
رواج شایئه ها در مورد جمعه مسجد با ضعف مطالعات
این مسجد قدیمی اما از جمله بناهای با قدمت تاریخی مبهم بوده تا جایی که گفته می شود حتی آثار دوره ساسانی نیز در آن قابل مشاهده است.
تاریخ مبهم و ضعف مطالعات موجب شده بود تا اظهار نظرهایی از جمله وجود گنج در این محوطه باستانی شدت گیرد.
وجود قبرستان در کنار مسجد نیز به شائبه ارواح و غیره و نظرات خرافی دامن می‌زد.
ولی آنچه مسلم است درب عهد عتیق، وسایل گران قیمت مسجد که در عهد عتیق به عنوان آتشکده مورد توجه بوده و مجموعه نفیس و سنگ های بسیار با ارزش و نقشدار توسط برخی افراد به یغما رفته است.
شهر زیر زمینی اردبیل
نکته مهم این مسجد وقتی نمایان می شود که بدانیم کف جمعه مسجد اردبیل چوبی و دارای زیر زمینی است که به احتمال بسیار قوی شهر زیر زمینی اردبیل است که گویا و بنا به روایتی از جمعه مچیدی به بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی و از آنجا به شیخ کلخوران راهی زیر زمینی بیشتر به اعجاب و شگفتی این مجموعه افزوده است.
بعید نیست این بخش شهر به عنوان قسمت شرقی شهر اردبیل و در گوشه شرقی آن شاهرگ ارتباطی آن در دو دوره بوده باشد.
