اقامتگاه های بوم گردی و تاثیر آن بر روستاها

مریم محرمی

دیدشهر: گردشگری روستایی می‌تواند انواع مختلفی از گردشگری مانند گردشگری تاریخی و فرهنگی، طبیعت گردی و بوم گردی و گردشگری کشاورزی را دربرگیرد.

بوم گردی دومین و مهمترین نوع گردشگری روستایی است. در بوم گردی هدف بودن در طبیعت و لذت بردن از مناظری است که در یک زیست بوم خاص وجود دارد.

بوم گردی به عنوان یک فعالیت اجتماعی درنیمه قرن۱۸ در انگلستان و اروپا ظاهر گردید. قبل از آن نیز نواحی روستایی مورد استفاده فعالیتهای تفریحی قرار گرفت، اما محدود به اشراف، درباریان و اقشار خاص بود.  در ايران نيز سابقه اقامتگاه بوم گردی به سال 1384 بر ميگردد که اين روند به شدت در حال گسترش است.

امروزه این حوزه به عنوان یکی از شاخه های صنعت گردشگری تقریباً 27 درصد سفرهای بین المللی را در بر می گیرد و چنانچه به صورت مناسب مدیریت شود، می تواند به اشتغال محلی، فرصت های توسعه ی بومی و حفظ محیط طبیعی منجر گردد.

اقامتگاه های بوم گردی هم می توانند با هم متفاوت باشند یا امکانات متفاوتی داشته باشند. گاهی این اقامتگاه ها، خانه های قدیمی هستند که مرمت می شوند و گاهی هم خانه هایی هستند که اخیرا به همین منظور احداث شده اند. اقامتگاه های بوم گردی هم مانند سایر هتل ها و واحدهای اقامتی، تحت نظارت وزارت میراث فرهنگی، گردشگری و صنایع دستی هستند.

اهداف بوم گردی

بوم گردی یا اکوتوریسم یکی از مهمترین موضوعاتی می باشد که در صنعت گردشگری به آن بها داده می شود و منظور از آن نیز احترام گذاشتن به محیط زیست بوم میی باشد.

توجه داشته باشید که کلمه بوم گردی شاید در وهله ی اول بسیار پیچیده به نظر برسد اما معنی آن بسیار روشن و واضح بوده و هر گردشگر و توریستی بایستی آگاهی خود را در زمینه بوم گردی و اهداف بوم گردی افزایش دهد.

بی شک بوم گردی دارای اهداف بسیار زیادی است که پژوهشگران و افراد بسیار زیادی در مورد اهداف بوم گردی تحقیقات گسترده ای را انجام داده اند و توانسته اند مجموعه ای از اهداف بوم گردی را ارائه دهند. از مهمترین و بارزترین اهداف بوم گردی می توان به موارد زیر اشاره کرد:

-توسعه پایدار

-حفظ منابع طبیعی

-حفظ فرهنگ بومی

-دوستی فرهنگ ها

آثار مثبت و منفی بوم گردی بر روستاها

زمانی برای سفرهای طولانی‌‌‌مدت است. همین موضوع باعث می‌شود در این فصل داغ گردشگری‌‌‌، ایرانی‌‌‌ها سفر به مناطقی را در نظر بگیرند که در سایر ایام سال امکان رفتن به آنها را ندارند. مناطق مرزی، ‌‌‌ روستاهای دور افتاده و… در این دوره زمانی میزبان انبوه گردشگرانی هستند که می‌‌‌خواهند تجربه‌‌‌ای متفاوت داشته باشند و همین امر به رونق کسب‌وکار بوم‌‌‌گردی منجر می‌شود.

دليل اهميت راه اندازی اقامتگاههای بوم گردی، مي تواند درگير کردن جامعه محلي در فعاليتهاي گردشگري، توسعه گردشگري با رويکرد توسعه پايدار، قابل استفاده بودن در تمام فصول راه اندازي و افزايش طول مدت اقامت گردشگران و غيره باشد که اهميت راه اندازي و توسعه خانه ها را دوچندان مي کند. بوم گردي با بهره گيري خردمندانه از منابع طبيعي و محيط زيست نقش مهمي در توانمندسازی جوامع محلی دارد.

بوم گردی دارای تاثیرات گسترده ای در ابعاد اقتصادی، فرهنگی و اجتماعی است. این آثار ممکن است مثبت باشد و یا حتی ممکن است آثار منفی به جا بگذارد.

یافته های پژوهش نشان می دهد بوم گردی در ایجاد و افزایش اشتغال, ارتقاء سطح درآمد مردم و افزایش میزان سرمایه گذاری روستاها تأثیر مثبت و معنادار دارد.

از آثار مثبت اجتماعی و فرهنگی گردشگری روستایی می توان به خودکفایی و تقویت اقتصاد محلی، احترام و معرفی آداب و رسوم، سنت و فرهنگ روستا و تقویت و تدوام آن ها، افزایش درک و مدارا در میان فرهنگ ها، عرضه صنایع دستی و هنرهای محلی و تقویت و زنده نگه داشتن آن ها اشاره کرد.

در واقع اقامتگاه هاي بوم گردي فقط جنبة اقامتي ندارند؛ در آنها فعاليت هاي مختلفي همچون ارائة غذا و موسيقي سنتي،فروش صنايع دستي محلي، اجراي نمايش و نوشيدني بومي، ساخت، آموزش و اقامتگاه به مکان فيزيکي فعاليتهاي بومگردي انجام ميشود.

اما از پیامدهای منفی گردشگری روستایی هم باید به مواردی شامل محرومیت از برخی مزایای رفاهی برای جامعه میزبان، افزایش مصرف منابع کمیاب از جمله آب آشامیدنی، افزایش وابستگی نواحی میزبان به گردشگری، خسارت هایی که ممکن است گردشگران به مناطق روستایی وارد کنند.

بوم گردی و گردشگری پایدار

اقامتگاه های بوم گردی یا همان خانه های روستایی در دل طبیعت با ایجاد فضایی امن و آرام، غذاهای محلی ، صنایع دستی ، فرهنگ و آداب و رسوم و فرهنگ ها و خرده فرهنگ های روستایی در سال‌های اخیر گردشگران فراوانی را به سمت خود کشانده است و با توجه به اینکه این اقامتگاه‌ها در ابتدای راه هستند، باید توجه بیشتری به آن اعمال و برای توسعه بومگردی ها و افزایش آرامش جامعه تلاش شود.

بوم گردی دارای اشکال متعددی است به همین دلیل ارائه تعریف جامع و دقیق از آن دشوار است. در حقیقت توریسم روستایی یکی از مفاهیم و اشکال توسعه پایدار است که در آن از منابع موجود در مناطق روستایی استفاده می شود.

اقامتگاههای بوم گردی از طریق سازگاری با محیط طبیعی و جوامع محلی و اقتصاد میتوانند پایدار بمانند و با جایگزین کردن هتلهای معمولی به تعداد بیشتری از اقامتگاههای بومگردی تأثیر کلی صنعت گردشگری را کاهش دهند و از این طریق به توسعه پایدار گردشگری نایل شوند.

به طور کلی ایجاد توازن بین تقاضا و قابلیت های منطقه، هدف برنامه ریزی های گردشگری است تا پیامدهای منفی گردشگری روستایی به حداقل برسد. گردشگری می تواند گام موثری در جهت اصلاح و تجدید حیات روستاها باشد. با توسعه گردشگری روستایی و بوم گردی، خانه های قدیمی روستاها بازسازی می شوند و این علاوه بر زیباسازی روستاها، موجب ایجاد اشتغال نیز می گردد. با جذب گردشگر درآمد فروشگاه های محلی، از فروشندگان صنایع دستی تا فروشندگان مایحتاج روزانه افزایش پیدا می کند و موجب می شود تا ساکنان روستا، بیشتر تشویق به زندگی در آن جا شوند.

با این حال افزایش خانه های بوم گردی می تواند موجب تخریب پوشش گیاهی و آسیب زدن به محیط زیست و منابع طبیعی روستا شود. همچنین حضور گردشگران و ثروتمندان غیربومی در روستاها، می تواند موجب تضعیف فرهنگ بومی شود.

نکته پایانی

گردشگری فرصت هاي بسياري را براي کسب و کارهاي کوچك خانوادگي ايجاد ميکند که بيشتر آنها، روابط مستقيم و متقابل ميزبان و مهمان را در خانه و املاک خانواده گردشگرپذير در بردارند. اين حضور و مشارکت از سوي خانواده، براي تجربه و رضايت گردشگر و همچنين براي توسعه پايدار مقصد و جامعه محلي، امري بسيار حياتي است. يکي از کسب و کارهاي کوچك گردشگري که در چند سال گذشته در ايران به شدت در حال توسعه است، ايجاد و توسعه اقامتگاه هاي بوم گردي در سه گونه اکولوژ، اکو کمپ و اکو هتل است.
هدف اصلی ایجاد و توسعه این نوع از اقامتگاه که داراي هويت و ساختاري بومي هستند، رسيدن به توسعه پايدار است.

ورود مسافران به روستاها، آشتی با طبیعت، حفظ محیط زیست، حفظ زندگی روستایی و همچنین رونق اقتصادی و توسعه درآمد ، از جمله اهداف مهم توسعه بوم‌گردی در روستاها است که می‌طلبد تا مسئولان در این بخش با توجه به تلاش های انجام شده با دغدغه بیشتری وارد عمل شده و برای توسعه و پایداری اقامتگاه‌های بوم‌گردی اقدام کنند.

تحقیقات هم نشان مي دهد که وجود اقامتگاه هاي بوم گردي و حضور گردشگران در روستاها باعث ارتقاي زندگي جامعه محلي شده است. اقامتگاه هاي بوم گردي اشتغال زايي مي کنند و توسعه پايدار را براي روستاها از نظر اقتصادي، اجتماعي و محيطي ارتقا می بخشند.

همچنین ایجاد شغل های مرتبط با اقامتگاه هاي بوم گردي و توريسم توانسته است زمينه جلوگیری از مهاجرت مردم روستا به شهرهای بزرگ را فراهم سازد.همچنین این اقامتگاه ها از طریق سازگاری با محيط طبيعي و جوامع محلی و اقتصاد توانسته اند پايدار بمانند و با جايگزين کردن هتل های معمولي به تعداد بيشتري از اقامتگاه های بو مگردی تأثير کلي صنعت گردشگري را طريق به توسعه پايدار گردشگری نايل شوند.