ثبت جهانی کوه سبلان در«یونسکو» و تلاش برای معرفی جلوه‌های مصفا آن که نوید بخش ثبت لحظاتی به یاد ماندنی برای هرکوهنورد خواهد بود، هم‌اکنون به یک مطالبه ملی تبدیل شده است.
به گزارش دیدشهر، هر آنچه که در سبلان وجود دارد، زیبایی است و زیبایی. قامت رعنای این کوه، دره‌هایی پر از سبزه‌های نو رس، صدای دل‌انگیز چلچله‌ها، مردمانی باصفا و بی‌ریا و احاطه شدن در قله‌های سر به فلک کشیده با چین خوردگی‌های رویایی و نامنظم این سوال را در ذهن هر مسافری پدیدار می‌سازد که اگر اینجا بهشت نیست، پس کجاست؟
بندهای پوتین خود را برای گام نهادن در یک دنیای ناشناخته محکم‌تر از همیشه گره می‌زند، بهتر از هر کسی می‌داند که چه تصمیم مهم و تحسین برانگیزی برای فتح یکی از زیباترین کوه‌های جهان گرفته است.
سودای قدم زدن در نقطه‌ای متفاوت، دلچسب و دشوار اشتیاق‌ها را برای رسیدن به کوهی که با صلابت و زیبایی آمیخته گشته، دوچندان می‌کند تا هوس دیدن طبیعتی بکر، دریاچه‌ای بر فراز قله و دامنه‌هایی شگفت انگیز با انتخاب کوه مقدسی به نام«سبلان» امکان پذیر شود.
تقلای بی‌اختیار محو شدن در نقطه به نقطه اعجاب برانگیزترین کوه جهان که بومیان منطقه به خاطر تقدسش به نام آن نیز قسم یاد می‌کنند، شور کوهنوردی در سبلان را زنده می‌کند.
با علم به تمامی کمبودها و سختی‌های مسیر، شوق گام برداشتن در دنیایی از ناشناخته‌ها و دیدن شگفتی‌‌های خلقت از فراز قله‌‌‌‌ای متفاوت، تک تک عاشقان طبیعت را مهیای صعود و سفری به یادماندنی به دامنه‌های سبلان خواهد کرد.
گلچینی از زیبایی های آفرینش در سبلان
ثبت جهانی کوه سبلان در«یونسکو» و تلاش برای معرفی جلوه‌های مصفا و دل‌انگیز آن که نوید بخش ثبت لحظاتی به یاد ماندنی برای هر کوهنورد و طبیعت‌گردی خواهد بود، هم‌اکنون به یک مطالبه ملی تبدیل شده است.
از این رو که گلچینی از زیبایی‌های آفرینش همگی در منطقه هزار رنگ سبلان جمع شده، رعایت ضوابط خاص در حریم این میراث ملی باید به صورت جهانی مطالبه گردد.
۱۸ سال از قرارگیری سبلان در فهرست موقت ثبت جهانی می‌گذرد و با وجود ظرفیت کم‌نظیر این میراث طبیعی برای ثبت در فهرست یونسکو، این مهم تاکنون محقق نشده است.
این‌ها را مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اردبیل می‌گوید، فلاحی که علاقه زیادی برای واکاوی گذشته در خصوص علل عدم پیگیری یا اولویت قرار نگرفتن این موضوع در طی سالیان گذشته ندارد، نگاه به آینده، رفع موانع و اولویت‌بندی ثبت سبلان در یونسکو در ماه‌های آتی را برنامه راهبردی سازمان میراث فرهنگی معرفی می‌کند.
با توجه به اینکه بخشی از کوه بزرگ سبلان به شهرستان سراب نیز منتهی می‌شود، تعامل مناسب استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی برای ثبت جهانی این کوه و رایزنی در سطح ملی یک نیاز اساسی است؛ چرا که در ثبت جهانی آثار به صورت سالیانه هر کشور تنها قادر به معرفی یک اثر بوده و اتفاق نظر در خصوص معرفی یک اثر ملی به اتحاد و همبستگی عمومی نیازمند است.
خروج از نگاه های تک بعدی با معرفی جاذبه های منطقه
لازم به ذکر است در صورت ثبت جهانی سبلان اعضای کنوانسیون یونسکو متعهد خواهند شد تا علاوه بر تقویت مشارکت جهانی در محافظت از این میراث ارزشمند، به پیوست‌های فرهنگی، معرفی آن به جهانیان و ثبت تمامی زوایای ارزشمند پیرامون کوه از جمله آبگرم‌ها و چشمه‌های جوشان، دیدگاه‌های فرهنگی و تاریخی سنگ‌بناها و تاریخچه عظیم آن، زندگی عشایر و فرهنگ موجود نیز اهتمام گمارند تا محافظت از اعجاب برانگیزترین کوه جهان علاوه بر نگاه ملی، از حمایت‌های جهانی نیز برخوردار شود.
خروج از نگاه‌های تک بعدی در مواجهه با جاذبه‌های طبیعی، تاریخی و فرهنگی و قرارگیری در امواج محرک جهانی شدن، سال‌هاست که در محافل علمی و رسانه‌های گروهی مورد بحث قرار گرفته و با علم به این حیطه، رویکرد ثبت جهانی سبلان می‌تواند به عنوان نقطه شروعی برای شتاب‌بخشی توسعه، دیده شدن بیشتر و انعطاف در معرفی جاذبه‌های منطقه منتهی گردد.
سبلان با کوله‌باری از زیبایی‌ها و طبیعتی مسحور کننده، چشمان هر بیننده‌ای را نوازش کرده و علی‌رغم تمامی کمبودهای زیرساختی با آغوش باز و مهربان خود در تمام فصول سال پذیرای گردشگران و کوهنوردان داخلی و خارجی است.
سبلان، میراثی ملی و جهانی
بسیاری از کارشناسان نیز بر این اعتقادند که افزایش آمار کوهنوردان و گردشگرانی که مقدس‌ترین کوه ایران را به عنوان مقصد ورزشی و گردشگری خود انتخاب می‌کنند، علاوه بر همت ملی در رفع مشکلات زیرساختی به ثبت جهانی آن نیز نیاز خواهد داشت تا تأثیر مثبت حضور گردشگران در بهره‌گیری از جاذبه‌های طبیعی منطقه و کارآفرینی، ملموس‌تر از حال شود.
مدیرکل میراث فرهنگی استان اردبیل ثبت جنگل‌های منحصر به فرد«هیرکانی» در میراث جهانی یونسکو را که طی ماه‌های اخیر اتفاق افتاد، به فال نیک گرفته و می‌گوید: با مستندسازی و تکمیل پرونده آثار طبیعی و تاریخی موجود در سبلان، امیدوار به ثبت نهایی آن در فهرست آثار جهانی و در نتیجه افزایش نظارت بر این میراث ارزشمند خواهیم شد.
فلاحی بر این اعتقاد است که ثبت جهانی سبلان در سازمان یونسکو، زمینه‌ساز طراحی ضوابط خاص اجرایی در صیانت از این کوه شده و مقدمات شناساندن هر چه بیشتر سبلان در بین جهانیان را فراهم خواهد کرد.
وی توسعه صنعت گردشگری را از محورهای اساسی پیشرفت در تمامی ابعاد عنوان کرد و افزود: کوه سبلان تنها متعلق به استان‌های اردبیل و آذربایجان شرقی نبوده بلکه یک میراث ملی و جهانی است و شناساندن جاذبه‌های این کوه و معرفی آن در بین اقوام مختلف نیازمند نگاه فرا استانی و فرا بخشی است.
اولویت قرار گرفتن ثبت جهانی سبلان
نکته قابل طرح دیگر عدم امکان پیشبینی دقیق در خصوص زمان موافقت یونسکو با جهانی شدن سبلان و تکمیل مستندات موجود است.
مدیرکل میراث فرهنگی و گردشگری استان اردبیل در شرایطی از اولویت قرار گرفتن ثبت جهانی سبلان خبر داده که موافقت با آن به طی پروسه‌ای زمان‌بر در تکمیل مستندسازی‌‌های پرونده و تأیید کارشناسان این حوزه نیازمند است.
با این اوصاف باید به مانند ۱۸ سال گذشته منتظر روزها و ماه‌هایی باشیم که شاید حامل پیام‌های خوبی برای این کوه صبور و استوار باشد.
به چالش کشیدن روح ماجراجویی در کوه سبلان
کمی برگردیم به عقب‌تر، مرادی از پیشکسوتان کوهنوردی که اکثر ارتفاعات و قله‌های ایران و کشورهای اطراف را پیموده از تجربیات و دیده‌های خود می‌گوید:«مگر می‌شود سبلان را دید و عاشق آن نشد. در دو دهه اخیر به همراه دیگر عاشقان طبیعت پای ثابت کوهنوردی بودم اما در هیچ جایی از جهان نمی‌توان اعجاز طبیعت و زیبایی‌های چهار فصل را بدین شکل ملموس و عیان دید. دامنه‌های سرسبز سبلان که گویی با آدمی حرف می‌زنند به مانند ساحری توانا هر عاشق طبیعتی را به سمت خود جذب کرده و رویارویی با سختی‌ها و شناخت توانمندی انسان‌ها را با بیرون آمدن از حباب شیشه‌ای و به چالش کشیدن روح ماجراجویی مشق می‌کنند.»
این پیشکسوت کوهنوردی با اذعان بر اینکه در سالیان اخیر گام‌های جدی و مثبتی برای برطرف سازی زیرساخت‌های گردشگری این کوه برداشته شده است، اقدامات موجود را ناکافی دانسته و خواستار جدیت بیشتر در شناسایی و رفع کمبودها شد.
به گفته مرادی، مشکلات زیرساختی سبلان به مانند وضعیت نه چندان مناسب پناهگاه و محل اسکان کوهنوردان، کمبود تابلوهای راهنما و هشداردهنده در مسیر کوهپیمایی، عدم ارائه مشاوره‌های پیش از صعود در محل پناهگاه با پیشبینی مکان‌هایی برای استقرار غرفه‌های راهنما، نبود سرویس‌های بهداشتی مناسب در طول مسیر، کافی نبودن علائم لازم برای یادآوری مفاهیم زیست‌محیطی و در نهایت کمبود امدادگران باعث شده تا موجی از غفلت و کمبود زیر پای کوهنوردان عاشق سبلان قرار گیرد.
وی سبلان را هدیه و موهبت بزرگ الهی دانست و افزود: گزافه نخواهد بود اگر سبلان را بهشت عاشقان طبیعت ایران بنامیم و هر گونه بی‌مهری در حق این کوه کفران نعمت خواهد بود.
رئیس هیئت کوهنوردی شهرستان اردبیل نیز با بیان اینکه نحوه مدیریت کوه سبلان نسبت به گذشته باید در مسیر بهتری قرار گیرد، افزود: هر گونه اختلاف نظری که باعث ایجاد مانع در معرفی این کوه و شناساندن آن شود با اتحاد و انسجام مناسب زدوده خواهد شد.
علائی بر این اعتقاد است که برطرف شدن مشکل فنس‌کشی در حریم پناهگاه سبلان، رفع مشکل برق‌رسانی و نور پایین در محدوده تعیین شده، توجه به امداد و نجات کوهنوردان، حمل مناسب زباله و صیانت از حیات وحش باید به بهترین شکل ممکن مدیریت شود. به گفته وی امانت‌دار خوبی برای سبلان بودن کار سختی بوده اما امکان پذیر است تا ارتقای علم کوهنوردی و افزایش حساسیت‌ها نسبت به نگهداری از سبلان با حرکت به سمت متد روز تبدیل به یک عادت شود.
هدف گذاری برای توسعه گردشگری دردامنه کوه سبلان
ویژگی‌های منحصر به فرد سبلان هر سرمایه گذار خوش ذوق و آینده‌نگری را به سمت خود جذب می‌کند. در این مسیر پهن کردن فرش قرمز زیر پای افراد دارای ایده و تشویق بخش خصوصی برای سرمایه گذاری یک ضرورت اساسی به نظر می‌رسد.
استاندار اردبیل با علم به این موضوع ارائه پکیج‌های سرمایه گذاری به بخش خصوصی را یک ضرورت عنوان کرده است. بهنام‌جو بر این اعتقاد است که دیده شدن هر چه بیشتر پتانسیل‌های بالقوه موجود در سبلان و تقویت زیرساخت‌های گردشگری این مسیر به جذب فعالان بخش خصوصی نیازمند است.
به گفته استاندار اردبیل بهره‌گیری از ظرفیت‌های گردشگری سبلان نباید تنها به جاذبه‌های کوهنوردی آن محدود شود بلکه تجهیز پیست اسکی در دامنه‌های کوه، توجه به ارتقای امکانات موجود در آبگرم‌های جوشان و چشمه‌های بهشتی که در نوع خود کم‌نظیر است، معرفی و شناساندن هر چه مناسب‌تر منطقه در سطح ملی و جهانی و در ادامه استفاده از هرگونه فرصت برای توسعه گردشگری دامنه‌های کوه باید هدف‌گذاری شود.
سبلان شگفت انگیز ترین کوه جهان
از این رو که اعتبارات دولتی نیز برای فراهم نمودن زیرساخت‌ها و برطرف سازی مشکلات متعدد محدود است، ناگزیر باید به سمت افزایش مشارکت بخش خصوصی در حوزه‌های مورد نیاز حرکت کرد.
با وجود اینکه گدازه‌های آتش‌فشانی سومین قله مرتفع ایران و شگفت‌انگیزترین کوه جهان قرن‌هاست که به خاموشی گراییده اما این کوه مقدس همچنان در آتشی از مشکلات زیرساختی غوطه‌ور است. اقدامات مقطعی انجام شده نیز به مانند آبی بر آتش مشکلات شعله‌ور شده این مکان گردشگری است تا احیای زیرساختی آن به کفش‌های پولادین با اراده آهنین مسؤولان دلسوزی نیاز داشته باشد که با تمام وجود وارد گود شده و فاصله حرف تا عمل خود را کمتر از همیشه کنند.
دستیابی به این مقصود شاید آن‌چنان هم به رهنمودهای پیچیده و خاصی نیاز نداشته باشد، صیانت از میراث‌های ملی و طبیعی بر جای مانده از گذشته یک تکلیف عمومی بوده و تحت هیچ شرایطی نباید به شوخی و بازیچه گرفته شود.
در این خصوص مدیران باید با تمام وجود حامی و همراه بخش خصوصی و سرمایه گذاران باشند تا در نزدیک‌ترین زمان، سبلان استوارتر از همیشه به مانند نگینی در تارک صنعت گردشگری ایران بدرخشد.
گزارش: حامد مصطفائی آگاه