رودخانه بالقلی چای که مهمترین شریان حیاتی شهر اردبیل محسوب میشود به دنبال بیمهری گسترده نهادهای مجری در آستانه نابودی است.
به گزارش دیدشهر(didshahr.ir)، در نقشههای تاریخی رودخانهای دو شاخه در شهر اردبیل دیده میشود که از آن به عنوان بالخلی چای یاد میشده است.
اهمیت رودخانه پر آب اردبیل در زمان صفویه
رودخانهای که پرآب بوده و به مرور زمان با توسعه شهر اردبیل در دو طرف خود نه تنها یکی از دو شاخه خود را از دست داده، بلکه امروز شریان اصلی نیز رو به نابودی است.
این رود در طول شهر اردبیل گسترش یافته و بیش از ۷ کیلومتر طول دارد.
اهمیت آن موجب شده تا نه تنها بالخلی چای وارد ادبیات و فرهنگ عامیانه مردم ساکن این شهر شود، بلکه به مرور زمان پلهای متعددی بر روی آن احداث شده و بهویژه صفویان به اهمیت آن پی بردند.
بی توجهی به تنها شریان حیاتی استان
اما در وضعیتی که گذشتگان به مراتب بهتر از وضعیت امروزی از این رودخانه محافظت کردند، امروز شکل ظاهری این رودخانه سوءتدبیر و بیتوجهی به محیط زیست شهری را به موازات شعارهایی که در این حوزه مطرح میشود تداعی میکند.
رودخانه بالخلی چای که از حوزه آبریز نیر وارد اردبیل شده و به قرهسو میپیوندد، در گذشته پرآب و عاری از آلودگی بوده که حتی آب آن قابلیت شرب داشته است.
تا جایی که کهنسالان به یاد دارند که میزان آب رودخانه به حدی بوده که در زمستانها یخ بسته و برای ورزشهای زمستانی مورد استفاده قرار میگرفت.
با این وجود به دلیل کمبود منابع آبی و اولویت تامین شرب، حق آبه این رودخانه در سالها کاهش یافته و بهویژه در زمستان بخشهایی از آن بهصورت کامل خشک میشود.
این در حالی است که کهنسالان میگویند در گذشته رودخانه فصلی نبوده و اینطور نیست که در فصولی از سال خشک شود.
پیش از این مدیرعامل سابق آب منطقهای استان اردبیل در مورد کاهش حقآبه این رودخانه گفته بود: هیچ کاهش غیرعادی در حقآبه نداریم.
اصغر سلیمانزاده که پیش از ترک تصدی خود در مورد اعلام نظر پیرامون این رودخانه گفته بود آب رودخانه به اندازهای که لازم است تخصیص یافته و مسائل زیست محیطی در نظر گرفته شده است.
خشک شدن آب رودخانه و مشکلات زیست محیطی
خشک شدن آب رودخانه که بهدلیل محدود کردن آب رودخانه حادث شده در ۵ سال اخیر سرعت یافته و مشکلات محیط زیستی متعددی را بهدنبال داشته است.
با کفسازی و بتنریزی به نام ساماندهی رودخانه در سالهای اخیر کار بالخلی چای یکسره شد و بهجای ساماندهی، چرخههای محیط زیستی آن مختل شده است. این طرح که در سال ۹۳ مطابق وعده شهردار وقت قرار بود تا سه سال به اتمام برسد همچنان بلاتکلیف مانده است.
ساماندهی که تنها در بخشهایی از رودخانه عملیاتی شده و با گذشت چندین سال هنوز به اتمام نرسیده هر چند در کوتاه مدت تاثیرات ملموسی در منظر و ظاهر رودخانه داشته و به جاذبه گردشگری تبدیل شده است اما در دراز مدت با خرابی بخشهایی از کف و در ادامه رشد جلبکها بخشهایی از رودخانه به مرداب تبدیل شده است.
زباله ها معضل جدی خشک شدن بالیقلوچای
از سویی ورود روان آبها و فاضلاب به داخل رودخانه و افزایش میزان فسفات آن موجب رشد جلبکها و در نتیجه مخدوش شدن منظر رودخانه شده است.
در کنار این مشکلات ریختن زباله به رودخانه نیز حائز توجه است. تا جایی که زبالهها خود به معضل جدی تبدیل شده و زیبایی رودخانه را متاثر ساختهاند.
مردم از لانه گزینی موشها و انواع حشرات معترضاند و غافل از اینکه تغییر چرخههای زیستی به دلیل دستدرازی انسان در حیات رودخانه اتفاق افتاده است.
یکی از شهروندان در این رابطه گفت: متاسفانه رودخانه وضعیت مطلوبی ندارد و همواره بوی نامطبوع ماندگی آب و جلبک استشمام میشود.
محمد علی محبی تصریح کرد: از سویی در فصول گرم سال، پشهها در رودخانه جولان میدهند و مشکلاتی برای شهروندانی که مجاور رودخانه ساکن هستند بهوجود میآید.
وی با بیان اینکه رودخانه در دو طرف خود فضای سبز مطلوبی نیز ندارد گفت: فقط بخشهایی از رودخانه بهسازی شده و در عکسها و فیلمها نیز همان بخشها به نمایش در میآید.
عدم پاسخگویی دستگاهها در مورد وضعیت رودخانه
بالخلی چای چند کاربرد کلیدی در شهر اردبیل دارد. علاوه بر اینکه جاذبه گردشگری محسوب میشود، مسیل شهر اردبیل است.
حیات سالم و بیعیب این رودخانه از بسیاری از آلودگیها ممانعت کرده و فضای محیط زیست شهری را تلطیف میکند.
ساخت و سازهای پیرامون رودخانه موجب مسدود شدن مسیل آن شده و تکلیف شهری با جمعیت بیش از نیم میلیون در صورت بروز سیلاب مشخص نیست.
این در حالی است که متولیان برنامهریزی شهری، شعار شهر انسانمحور را سر میدهند و تلاش جهت جویا شدن نظرات دستگاههای اجرایی متولی از جمله شهرداری، آب منطقهای و محیط زیست استان بینتیجه ماند و مشکلات این رود به حدی بالا گرفته که مدیران علاقهای به مصاحبه در مورد آن ندارند.
به اعتقاد کارشناسان، تخریب محیط زیست گاهی بیبازگشت است. اقدامات مخربی که بهویژه از سوی انسان به محیط زیست در مدت زمان اندک تحمیل میشود گاهی تا چند دهه قابل جبران نیست.
خبرگزاری ها آماده انعکاس نظرات دستگاههای اجرایی پیرامون کوتاهیهای تحمیل شده به حیات رودخانه بالخلی چای است. به نظر میرسد حتی تاکید فرماندار اردبیل در مورد ساماندهی این رودخانه نیز فعلا به نتیجه نرسیده و برنامه مشخصی برای آن وجود ندارد.
عدم پاسخگویی در حالی است که وضعیت محیط زیست این رودخانه مطلوب نیست و کوتاهی در این برهه زمانی عواقب جبران ناپذیری به دنبال دارد.
گزارش از ونوس بهنود